W sierpniu 2024 r. do zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego trafił cenny dar – album zawierający 77 zdjęć z lat 30. XX w., których autorem jest Eugeniusz Lokajski - sportowiec, wybitny fotograf, żołnierz Powstania Warszawskiego. Zdjęcia przedstawiają Aleksandrę Kotlicką (po mężu Dobrzyńską), studentkę Akademii Wychowania Fizycznego, gdzie najprawdopodobniej się spotkali.

W albumie zwracają uwagę bardzo ciekawe ujęcia sportowe Aleksandry w stroju lekkoatletki, przypominające dynamiczne zdjęcia sportowców wykonane przez Lokajskiego przed wojną.

Międzywojnie to czas nobilitacji kobiecego sportu, który przestał być postrzegany jako szkodliwa ekstrawagancja. Widać to na przykładzie Aleksandry, która na studia na AWF przyjechała z rodzinnych Pabianic. Trzeba pamiętać, że w nowej epoce sukcesy sportowe oznaczały sławę i prestiż społeczny, czego najlepszym przykładem jest Halina Konopacka, zdobywczyni pierwszego w historii medalu olimpijskiego dla Polski. Jej fotografie trafiały na pierwsze strony gazet jak fotosy gwiazd filmowych, a depeszę z gratulacjami wysłał jej sam prezydent RP Ignacy Mościcki.       

Nawet w kobiecych z lat 30. poradnikach zamieszczano zestawy codziennych ćwiczeń wraz z pochwałą aktywności fizycznej jako środka do osiągnięcia dobrej formy fizycznej i wewnętrznej harmonii w myśl zasady „w zdrowym ciele zdrowy duch”. Ta maksyma przychodzi na myśl, kiedy oglądamy zdjęcia Lokajskiego: widać na nich wysportowaną dziewczynę, której ćwiczenia fizyczne ewidentnie sprawiają radość.

W albumie nie brakuje jednak akcentów romantycznych: wiele fotografii to portrety Aleksandry w plenerze, przy czym warto zauważyć, że ujęcia i pozy przypominają sposób, w jaki Lokajski fotografował swoją późniejszą narzeczoną z czasów wojny – Zosię Kaźmierczak.

Na zdjęciach widać też imponujący, nowoczesny kompleks AWF. Nieprzypadkowo w latach 30. wymieniano go w przewodnikach po Warszawie jako atrakcję wartą zobaczenia. Zdjęcia Lokajskiego to zapewne jedna z ostatnich serii ujęć kampusu przed wybuchem wojny. W 1939 r. zostanie zarekwirowany na koszary Luftwaffe.

Eugeniusz Lokajski, walczył i poległ w Powstaniu Warszawskim. To nie przypadek: w międzywojniu uprawianie sportu oznaczało wówczas również trwanie w moralnej dyscyplinie, i duchu patriotyzmu. Za jego epitafium można by uznać słowa profesora Józefa Lipca: Do finału historii dochodzą tylko wielcy artyści, uczeni, myśliciele, reformatorzy. A także – prawdziwie wybitni sportowcy, którzy okazali się zarazem prawdziwymi ludźmi.

Aleksandra przeżyła wojnę, która przerwała jednak jej sportowe plany. Po powrocie do Polski z Niemiec, dokąd została wywieziona na roboty, założyła szczęśliwą rodzinę. Zmarła w 2015 roku. 9 lat po śmierci Aleksandry jej dzieci i wnuki zdecydowały się przekazać pamiątkę po niej do zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego.

• więcej zdjęć Eugeniusza Lokajskiego prezentujemy w muzealnej Fototece