Medal Kuriera z Warszawy jest wyróżnieniem przyznawanym w uznaniu za wybitne zasługi dla umacniania więzi Polski z Zachodem, utrzymywania dobrych stosunków euroatlantyckich, jak również upowszechniania idei i postaw bliskich Powstańcom Warszawskim: dążenia do wolności i niepodległości oraz budowania wspólnoty i demokracji.
Medal został ustanowiony w celu upamiętnienia postaci Jana Nowaka-Jeziorańskiego – polityka, działacza społecznego, dyrektora Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, oficera Wojska Polskiego i Armii Krajowej, Powstańca Warszawskiego, legendarnego kuriera i emisariusza Komendy Głównej AK oraz rządu RP, kawalera Orderu Orła Białego, a także przyjaciela Muzeum Powstania Warszawskiego.
Odznaczenie to otrzymują osoby propagujące w życiu publicznym, a szczególnie na arenie międzynarodowej, wartości, którymi kierował się Jan Nowak-Jeziorański. Działalność osób uhonorowanych medalem obejmuje podkreślanie wkładu Polaków w tworzenie świata wartości Zachodu, przypominanie o walce Polaków w II wojnie światowej, w tym o poświęceniu Powstańców Warszawskich, a także pracę na rzecz niwelowania długofalowych skutków totalitaryzmów.
Uroczysta gala wręczenia Medalu Kuriera z Warszawy odbędzie się 22 stycznia 2023 r. o godzinie 20.00 w Muzeum Powstania Warszawskiego.
Transmisja w TVN24 oraz na kanale Muzeum Powstania Warszawskiego na YT:
Medal Kuriera z Warszawy. Fot. Katarzyna Stefanowska/Muzeum Powstania Warszawskiego
Właściwie: Zdzisław Jeziorański (1914–2005) – legendarny kurier z Warszawy, uczestnik Powstania Warszawskiego, wieloletni dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, orędownik i współtwórca polskiego członkostwa w Pakcie Północnoatlantyckim.
Jan Nowak-Jeziorański podczas przemowy z okazji dziesiątej rocznicy emisji pierwszego programu Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, Monachium, 1962 r. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, Radio Free Europe/Radio Liberty
W 1936 r., po ukończeniu studiów ekonomicznych, został asystentem na Uniwersytecie Poznańskim. Gdy wybuchła wojna, walczył w stopniu bombardiera podchorążego. Na Wołyniu dostał się do niemieckiej niewoli, z której potem zbiegł. Od 1940 r. był zaangażowany w konspirację. W ramach zadań wyznaczonych przez Związek Walki Zbrojnej – Armię Krajową pracował w niemieckiej administracji i brał udział w akcji „N” (kolportaż wśród Niemców antyfaszystowskich ulotek i materiałów propagandowych), zadebiutował także jako publicysta polityczny. W latach 1943–1945 pod pseudonimem Jan Nowak działał jako kurier i emisariusz – przekazywał wiadomości między Polskim Państwem Podziemnym a Rządem RP na Uchodźstwie rezydującym w Londynie. W ramach swoich misji kontaktował się z wysokimi przedstawicielami władz polskich i brytyjskich, w tym z premierem Winstonem Churchillem.
Konferencja programowa Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Od lewej: zastępca dyrektora Tadeusz Zawadzki, dyrektor Jan Nowak-Jeziorański, szefowa sekretariatu programowego Hanna Ratowa, zastępca dyrektora do spraw administracyjnych Cezary Szulczewski. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, Radio Free Europe/Radio Liberty
Jako emisariusz polskiego rządu dotarł – mimo licznych przeciwności losu – do Warszawy przed wybuchem Powstania Warszawskiego. Władzom Polskiego Państwa Podziemnego i dowództwu AK przekazał, że nie mogą liczyć na konkretną pomoc ze strony aliantów. Była to ostatnia misja kuriera z Warszawy. Po upadku Powstania wywiózł do Londynu setki zdjęć, filmów i innych materiałów dokumentujących przebieg walk w stolicy Polski.
Po wojnie pozostał na Zachodzie, gdzie początkowo pracował w radiu BBC, a od 1952 r. do 1976 r. kierował Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa. Zyskał wówczas liczne kontakty i znaczące wpływy wśród amerykańskich elit politycznych, które nieustannie wykorzystywał do wspierania polskich dążeń wolnościowych i niepodległościowych. Po odejściu z Radia Wolna Europa przez dwie dekady współpracował z Kongresem Polonii Amerykańskiej.
Jan Nowak-Jeziorański podczas lektury gazety „Życie Warszawy”, 1964 r. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, Radio Free Europe/Radio Liberty
Gdy w 1989 r. Polska odzyskała wolność, Jan Nowak-Jeziorański całą swoją energię poświęcił zapewnieniu jej bezpieczeństwa międzynarodowego i zakotwiczeniu we wspólnocie transatlantyckiej. Intensywnie działał na rzecz członkostwa Polski w NATO, mimo że początkowo projekt ten mógł wydawać się mało realny. Dzięki determinacji kuriera z Warszawy cel udało się ostatecznie osiągnąć w 1999 r., domykając w ten sposób powstańcze dążenia do zapewnienia Polsce miejsca wśród wolnych, niepodległych i bezpiecznych państw Zachodu.
Adolf Juzwenko – historyk, doktor nauk humanistycznych, działacz opozycji demokratycznej, przewodniczący delegacji dolnośląskiej na I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność”. Od 1990 r. do 2022 r. dyrektor Biblioteki Ossolineum, a następnie Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Członek Polsko-Ukraińskiej Komisji do spraw Wspólnego Dziedzictwa Kulturalnego. Przewodniczący Rady Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego.
Łukasz Kamiński – historyk, doktor nauk humanistycznych. Autor kilkuset publikacji naukowych
i popularyzatorskich. Od 2000 r. związany z Instytutem Pamięci Narodowej; w latach 2011–2016 prezes IPN. Od 2022 r. dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Prezes i fundator Instytutu Pawła Włodkowica. W latach 2017–2021 prezes Platformy Europejskiej Pamięci i Sumienia.
Paweł Kowal – polityk, politolog, historyk, doktor habilitowany nauk społecznych, były wiceminister spraw zagranicznych i eurodeputowany. Poseł na Sejm RP. Profesor Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk. Współtwórca Muzeum Powstania Warszawskiego. Redaktor naczelny pisma „Sprawy Międzynarodowe”, autor licznych publikacji naukowych, popularyzatorskich i publicystycznych.
Jerzy Koźmiński – od 1989 r. do 1993 r. dyrektor generalny i podsekretarz stanu w Urzędzie Rady Ministrów, następnie wiceminister spraw zagranicznych. W latach 1994–2000 ambasador RP w Stanach Zjednoczonych. Prezes Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, przewodniczący Rady Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego i Rady Fundacji Dobrej Edukacji. Członek Rady Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych oraz Kolegium Europy Wschodniej. Laureat Nagrody im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Ewa Ośniecka-Tamecka – wicerektor Kolegium Europejskiego w Natolinie (od 2007 r.). W latach 2006–2007 minister do spraw europejskich, narodowy koordynator pomocy zagranicznej oraz polski negocjator (Sherpa) traktatu lizbońskiego.
Wioletta Paprocka-Ślusarska – dyrektor Gabinetu Prezydenta Warszawy Rafała Trzaskowskiego. Radna Sejmiku Województwa Mazowieckiego. Wcześniej pracowała w Biurze Marketingu Miasta w Urzędzie Miasta Stołecznego Warszawy, a także w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz w Kancelarii Sejmu RP. Członkini Rady Muzeum Powstania Warszawskiego.
Leszek Żukowski – inżynier, nauczyciel akademicki, profesor nauk technicznych. Żołnierz Szarych Szeregów i Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego w Batalionie „Łukasiński” (pod pseudonimem Antek),więzień obozów koncentracyjnych Flossenbürg i Dachau. Działacz społeczny, między innymi w Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie i Fundacji Polskiego Państwa Podziemnego. Były prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.
