Kolekcja 100 niemieckich zdjęć z Warszawy popowstaniowej, październik-grudzień 1944

Latem tego roku, Muzeum Powstania Warszawskiego otrzymało w darze 100 zdjęć wykonanych przez niemieckiego wojskowego w okresie między październikiem a grudniem 1944 roku.  Historia wykonania zdjęć pozostaje zagadką, znamy jedynie ich późniejsze losy. Wiadomo jedynie, że odbitki zostały wykonane pod koniec 1944 roku w jednym z zakładów fotograficznych w Częstochowie na zlecenie niemieckiego oficera. Polski właściciel atelier doceniając wagę i unikalność zarejestrowanych kadrów, wykonał pięć dodatkowych zestawów odbitek. Jeden z nich podarował przyjacielowi, Janowi Antoniemu Szymczewskiemu, kolejarzowi z Łodzi, który w czasie wojny ukrywał się w Częstochowie w obawie przed wcieleniem do niemieckiej Generaldirektion der Ostbahn (Generalnej Dyrekcji Kolei Wschodniej). Lata po wojnie pan Szymczewski oglądał te zdjęcia razem ze swoim wnukiem, panem Mirosławem Szymczewskim, który z kolei przekazał zdjęcia do Muzeum.

Fotografie zostały wykonane w okresie od pierwszych dni października do listopada lub początku grudnia 1944 r. Cykl otwiera seria ponad 20 poruszających fotografii pokazujących warszawiaków, którzy z tobołkami i wózkami pędzeni są w kierunku obozu przejściowego w Pruszkowie oraz kolumny powstańców – młodych kobiet i mężczyzn, idących z rezygnacją do niewoli po przegranej walce. Pozostałą uwagę autor kieruje na zniszczoną Warszawę, rejestrując miejsca zrujnowane w czasie powstania, tj. Reduta Wawelska na Ochocie, plac Trzech Krzyży, okolice pl. Napoleona, pl. Teatralnego i Arsenału, czy zdewastowane wnętrza biblioteki publicznej przy Koszykowej. Dokumentacja obejmuje także budynki, które zostały wysadzone  w powietrze lub podpalone w trakcie celowych działań niemieckich oddziałów Technische Nothilfe już po kapitulacji powstania tj. Dworzec Główny,  zniszczony późną jesienią 1944 r. Wśród zdjęć jest też - być może ostatni - widok Pałacu Saskiego, pod którym Niemcy zdetonowali ładunki wybuchowe niedługo przed ewakuacją z Warszawy – pod koniec grudnia 1944 roku.

Ta niezwykle interesująca kolekcja jest jednym z ostatnich spojrzeń na Warszawę, uzupełniających dość skąpą dokumentację fotograficzną przedstawiającą miasto w ostatnich miesiącach niemieckiej okupacji. Wyłania się z niej także - zapewne niezamierzony - emocjonalny portret warszawiaków i powstańców, którzy w kolejnych miesiącach i latach  będą powracać już do zupełnie innego miasta. 

Zbiór uzupełnia osiem fotografii wykonanych w końcu lipca 1944 r. w Sokołowie Podlaskim. Przedstawiają zbombardowane w nocy z 26/27 lipca 1944 r., w trakcie sowieckiego nalotu bombowego, garaże (?) oraz wraki niemieckich samochodów lustrowane przez niemieckich żołnierzy. (Dziękujemy członkom Warszawskiej Identyfikacji za ustalenie lokalizacji tych ośmiu zdjęć).