Co wydarzyło się w Muzeum Powstania Warszawskiego w 2021 roku?

1. Unikalny egzemplarz panoramy Warszawy z 26 sierpnia 1873 roku. Składa się na nią zbiór 10 fotografii wykonanych ze szczytu wieży zamkowej przez Konrad Brandla

Latem 1873 roku w związku z remontem wieża zegarowa Zamku Królewskiego w Warszawie była otoczona rusztowaniami, które wieńczył podest znajdujący się powyżej jej hełmu. Z tego podestu 26 sierpnia 1873 roku Konrad Brandel, wybitny polski fotograf i wynalazca, wykonał serię 10 fotografii tworzących 360-stopniową panoramę Warszawy.

Egzemplarz panoramy ofiarowany Muzeum Powstania Warszawskiego jest unikalny, gdyż zawiera komplet odbitek w dużym formacie (ok. 25 x 31 cm) wszystkich 10 zrobionych prawie 150 lat temu zdjęć wraz z okładką przedstawiającą Zamek Królewski z remontowaną wieżą zegarową. Każda fotografia jest sygnowana w narożniku suchą pieczęcią z nazwiskiem Brandla. Prawdopodobnie jest to jedyny komplet autorskich odbitek zdjęć Brandla znajdujący się obecnie w zbiorach muzealnych i bibliotecznych.

Na stronie Muzeum można znaleźć porównanie zdjęć historycznych i współczesnych. Dzięki specjalnym suwakom w łatwy sposób można zobaczyć, jak zmieniła się architektura miasta (okolica Zamku Królewskiego) na przestrzeni 148 lat.

2. 382 legitymacje Powstańców Warszawskich oraz trzy powstańcze przepustki. Bezcenny dar dla Muzeum Powstania Warszawskiego przekazał anonimowy darczyńca. Tak oto muzealna kolekcja powstańczych dokumentów zwiększyła się dwukrotnie

Legitymacje zawierają podstawowe dane Powstańców: stopień, pseudonim i imię, często również nazwisko oraz datę urodzenia, czasem odcisk kciuka. Na rewersach widnieją adnotacje dotyczące przydziału, odznaczeń i awansów właściciela legitymacji. Niekiedy znajdują się tam też informacje dodatkowe: zapis o posiadanej przez Powstańca broni wraz z jej rodzajem, nazwą i numerem, adnotacja, że właściciel dokumentu ma prawo dokonywać aresztowań lub o zaliczeniu w czasie Powstania egzaminu na podchorążego. Prawie wszystkie legitymacje, z wyjątkiem jednej, mają nabite numery jenieckie nadawane w Stalagu 344 Lamsdorf. Szczególnie warte uwagi są dwie legitymacje z podpisem rotmistrza Witolda Pileckiego „Witolda”. Wszystkie legitymacje można obejrzeć na wystawie w Sali pod Liberatorem.

3. Kolekcja nieznanych 59 oryginalnych fotografii z Powstania Warszawskiego

W czasie okupacji Niemcy przebywający w stolicy Polski często fotografowali Warszawę, jednak w trakcie Powstania Warszawskiego zdjęcia wykonywali przeważnie fotoreporterzy z tzw. kompanii propagandowych – działający w strukturach niemieckiej armii i podporządkowujący się aktualnym wytycznym III Rzeszy. Kolekcja nabyta przez Muzeum Powstania Warszawskiego stanowi rzadkość – to fotografie dokumentacyjne, pozbawione ideologicznej wymowy. Dzięki nim możemy śledzić aktywność wybranych oddziałów w walczącej stolicy w 1944 roku.

Komplet zdjęć można zobaczyć na muzealnej stronie internetowej.

W 2021 roku nakładem Muzeum ukazały się dwa albumy: fotograficzny i muzyczny, których bohaterem jest podporucznik Eugeniusz Lokajski „Brok” – lekkoatleta, olimpijczyk, żołnierz Armii Krajowej, Powstaniec Warszawski, fotograf, autor wielu ikonicznych zdjęć z powstańczej Warszawy.

4. Album fotograficzny „Eugeniusz Lokajski »Brok«”

Publikacja prezentuje wojenny reportaż z 1944 roku utrwalony na kliszy fotograficznej. Ponad 300 niekadrowanych fotografii z Powstania Warszawskiego, 133 rozpoznanych z imienia i nazwiska uczestników walk, nowe fakty: dokładne daty i rozpoznane miejsca, budynki, adresy – to wszystko w albumie ze zdjęciami Eugeniusza Lokajskiego „Broka”. Dzięki nowoczesnej digitalizacji negatywów publikacja ukazuje nowe spojrzenie na Powstanie Warszawskie. Album fotograficzny zdobył wyróżnienie w kategorii „Albumy” w konkursie „Najpiękniejsza książka roku”. Nowa publikacja Muzeum Powstania Warszawskiego jest drugim wydaniem – zmienionym i rozszerzonym – książki, która po raz pierwszy ukazała się 14 lat temu.

5. Album muzyczny „Ocali nas miłość”

Album zawiera piosenki skomponowane przez zespół Ørganek z okazji 77. rocznicy Powstania Warszawskiego. Punktem wyjścia dla twórców były zdjęcia Eugeniusza Lokajskiego „Broka”. Każdy z ośmiu utworów na płycie był inspirowany inną fotografią. Tak o projekcie mówił jego autor, Tomasz Organek: „Historia Lokajskiego wywarła na mnie niesamowite wrażenie. Sportowiec, bojownik o wolność, dokumentalista, ale nade wszystko artysta. Esteta. Z jego zdjęć, paradoksalnie dla czasu powstańczej pożogi, bije życie. Roześmiane młode kobiety, pary łączące się w małżeństwie, aż Bóg ich nie rozłączy, mężczyźni silni w swej wierze w zwycięstwo. Jest w tym wszystkim jakaś porywająca poezja. Teksty bezpośrednio inspirowane jego zdjęciami dosłownie pisały się same”.

6. „Hello Helka. Nowelka na papier i wojnę”

Z okazji obchodów 77. rocznicy Powstania Warszawskiego Muzeum po raz pierwszy zaprezentowało liczącą 500 elementów kolekcję papierowych laleczek. Stworzyła je podczas okupacji malarka Janina Giedroyć-Wawrzynowicz dla swojej córki Róży, aby odwrócić uwagę dziewczynki od ponurej rzeczywistości. Niezwykle barwne, precyzyjnie malowane na papierze akwarelowym laleczki portretują sąsiadów mieszkańców jednej warszawskiej kamienicy. Specjalnie dla nich artystka Kasia Kmita wykreowała papierowy świat stołecznych kawiarenek, sklepików, domów i mieszkań z czasu okupacji. Wystawa czasowa „Hello Helka” jest częścią projektu multimedialnego realizowanego przez Muzeum, wykorzystującego oryginalne postaci papierowych laleczek wykonanych w czasie okupacji.

7. Inauguracja akcji „Korzenie pamięci” z okazji 77. rocznicy Powstania Warszawskiego

Akcja „Korzenie pamięci” polega na rejestracji rozmów z rodzinami Powstańców Warszawskich – tak aby pamięć o bohaterach przetrwała dla przyszłych pokoleń.

Działalność Muzeum i obchody rocznic Powstania Warszawskiego zawsze były przede wszystkim spotkaniem z Powstańcami — uczestnikami i świadkami historii. Każda rozmowa, każda uroczystość, każde wydarzenie pozwalały obcować z ich męstwem, mądrością, życzliwością, siłą i pogodą ducha. Zawsze wiedzieliśmy, że możemy liczyć na ich wsparcie, a przede wszystkim na ich obecność. Czas jednak płynie nieubłaganie. Powstańcy odchodzą. Misją Muzeum Powstania Warszawskiego jest nie dopuścić, by zgasła również pamięć o ich życiu, dokonaniach, marzeniach. Dlatego zapraszamy wnuki i dzieci Powstańców Warszawskich, by nagrać z nimi wywiady, porozmawiać – o babciach, dziadkach, o tym, jakie były ich zwyczaje, rytuały, zasady, jakie mądrości i prawdy w sobie nosili, czego się bali, czego pragnęli, o czym marzyli i dlaczego poszli walczyć. Ankieta dla członków rodzin Powstańców dostępna jest na stronie internetowej Muzeum: 1944.pl

Efekty rozmów można zobaczyć na naszym kanale na YouTubie: www.youtube.com/1944pl

:: Sadzenie drzew w ramach projektu „Korzenie pamięci”
Jednym z elementów projektu „Korzenie pamięci” jest akcja sadzenia drzew w warszawskich parkach. Pierwszych 20 drzew upamiętniających bohaterów wydarzeń z sierpnia i września 1944 roku posadzono w parku Powstańców Warszawy na Woli – potomkowie tych żołnierzy Powstania jako pierwsi zgłosili się do projektu „Korzenie pamięci” i nagrali swoje wspomnienia.

8. Projekt „Korzenie miasta”

„Korzenie miasta” to innowacyjny sposób odkrywania historii Warszawy. Punktem wyjścia są zdjęcia lotnicze z II wojny światowej.

Muzeum pozyskało i udostępniło blisko 2000 fotografii lotniczych Warszawy wykonanych przez Niemców podczas II wojny światowej. Zdjęcia prezentowane na stronie projektu „Korzenie miasta” pokazują Warszawę w różnych okresach okupacji: przed Powstaniem Warszawskim, podczas walk i doszczętnie zburzoną stolicę po zakończeniu starć. Fotografie te są bezcennym źródłem informacji o Warszawie. Uważny obserwator dostrzeże na nich zarówno obiekty i warstwy miasta, które przetrwały działania wojenne, jak i te, których nie odbudowano po zniszczeniach. Obok ulic i budynków odnaleźć można mniej rzucające
się w oczy barykady, tramwaje czy drzewa.

Projekt „Korzenie miasta” to baza zdjęć oraz cyfrowe narzędzia umożliwiające opracowywanie i wspólne odsłanianie nowych warstw mapy powstańczej Warszawy. Do odkrywania korzeni miasta zapraszamy wszystkich, którzy chcą poznać historię i przedłużyć życie dawnej stolicy. Więcej na stronie: korzeniemiasta.pl

9. Pomnik Gloria Victis pod opieką Muzeum

Muzeum Powstania Warszawskiego przejęło opiekę nad pomnikiem Gloria Victis. Na mocy porozumienia zawartego między Okręgiem Warszawa Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej a Muzeum Powstania Warszawskiego możliwe było rozpoczęcie renowacji pomnika Gloria Victis wraz z otoczeniem: czterema grobami dowódców Armii Krajowej. Działania zostały rozpoczęły się z inicjatywy Komitetu Społecznego Wolontariuszy Muzeum Powstania Warszawskiego „Ratujmy Groby Powstańcze”.

10. Publikacja „Rozkazy dowództwa Powstania Warszawskiego”

Nasza najnowsza publikacja „Rozkazy dowództwa Powstania Warszawskiego” to nieocenione źródło wiedzy o organizacji i funkcjonowaniu powstańczej armii. Tom zawiera dokumenty wytworzone w sztabie komendanta Okręgu Warszawa Armii Krajowej i dowódcy Powstania Warszawskiego, pułkownika Antoniego Chruściela „Montera”. Prezentowana pierwsza część obejmuje rozkazy organizacyjne i operacyjne wydane jeszcze przed rozpoczęciem Powstania oraz w pierwszym miesiącu walk.

Czytelnicy znajdą tu informacje dotyczące zmagań Powstańców, działalności poszczególnych służb, spraw związanych z porządkiem i bezpieczeństwem publicznym w Warszawie, a także fragmenty dotyczące życia codziennego żołnierzy i cywilów w ogarniętym walką mieście.

11. Akcja „Paczka dla Powstańca” organizowana wspólnie z Filipem Chajzerem

W tym roku bożonarodzeniowe paczki trafiły do 622 Powstańców Warszawskich w całej Polsce. Podobnie jak w poprzednich latach akcję zorganizowaliśmy we współpracy z kilkudziesięcioma firmami wspierającymi inicjatywę. Dzięki temu Powstańcy otrzymali na czas produkty, które umiliły im świąteczne chwile.

Firmy, którym serdecznie dziękujemy za wsparcie w tym roku to:
Kaufland
POLOmarket. Polski supermarket
Auchan
Rossmann
Box Market
Kurierzy, taksówki i auta dzięki, którym paczki docierają do Powstańców
DHL
Panek CarSharing
FREE NOW
Iwona i Patrycja Oracz
Drukarnia Akapit
Browary Warszawski
ELENA - Producent Kolagenum i Liofilizatów
Good Lood
TW Plast

Szczególne podziękowania dla wolontariuszy i pracowników Muzeum, którzy zaangażowali się w tegoroczną akcję „Paczka dla Powstańca”.

Deszcz nagród dla Muzeum Powstania Warszawskiego:

:: Nagroda Fryderyk 2021 w kategorii „Album roku – muzyka poetycka” dla płyty „Astronomia poety. Baczyński” (Mela Koteluk i zespół Kwadrofonik) przygotowanej z okazji 76. rocznicy Powstania Warszawskiego.

:: Nagrody Klubu Twórców Reklamy KTR
podwójne srebro w kategorii „CRAFT” za spot „To od nas zależy, czy było warto” i projekt „Korzenie pamięci”.

:: Nagrody w konkursie „Wierzba”
Ekspozycja „Jaki znak twój? Wpływ Powstania Warszawskiego i Polski Walczącej na współczesną kulturę i sztukę” zdobyła III miejsce w XV edycji konkursu Mazowieckie Zdarzenia Muzealne „Wierzba” w kategorii „Najciekawsza wystawa”. Ponadto zdobyliśmy wyróżnienie w kategorii „Najciekawsze wydawnictwo muzealne” za książkę „Nie taka ZŁA. Przewodnik po Warszawie Leopolda Tyrmanda”.

:: Wyróżnienie Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek
Wyróżnienie w kategorii „Albumy” w konkursie „Najpiękniejsza książka roku”
za publikację „Eugeniusz Lokajski »Brok«”.