Zofia Anna Wojno

"Wanda", "dr Wanda"

lekarz, zakonnica

Warszawa

Ludwik - Władysława z domu Sawicka

Była córką Ludwika Wojno, inżyniera Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej i dyrektora Szkoły Kolejowej oraz Władysławy z Sawickich, nauczycielki. Miała 2 rodzeństwa.

Lekarz okulista. Uczęszczała do prywatnej szkoły średniej Leonii Rudzkiej w Warszawie, którą ukończyła w 1902. W 1903, na podstawie egzaminu zdanego przy Kuratorium Warszawskim, uzyskała świadectwo nauczycielki matematyki. W tymże roku zmarł jej ojciec. Chcąc pomóc matce w utrzymaniu domu, w 1903-1906 udzielała prywatnych lekcji i kształciła się w przedmiotach przyrodniczych, uczęszczając na kursy naukowe. Od X 1906 do 1 XI 1911 przebywała w Szwajcarii, gdzie studiowała na wydziale lekarskim uniwersytetu w Zurychu. Ukończyła go, uzyskując dyplom doktora medycyny. Już w czasie studiów jako specjalizację obrała okulistykę. Na tę decyzję - przynajmniej w pewnym stopniu - wpłynęła postępująca u niej niedomoga słuchu. Studia w Zurychu odbyła razem ze swym starszym bratem Tadeuszem (1884-1971), mineralogiem-krystalografem, późniejszym profesorem Politechniki Warszawskiej. Miało to wpływ na pogłębienie ich wzajemnej przyjaźni, trwającej przez całe życie. Po powrocie do kraju rozpoczęła praktykę lekarską w prywatnych instytucjach, gdyż dyplomy uzyskane za granicą nie dawały uprawnień do otrzymania posady lekarza w szpitalach miejskich. W I 1913, zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami, uzyskała w Petersburgu, po zdaniu egzaminu, państwowe świadectwo dojrzałości, a w XII 1913, również w Petersburgu, zdała egzaminy w Instytucie Lekarskim dla Kobiet, otrzymując dyplom lekarza z odznaczeniem. Rozpoczęła 4 III 1914 pracę w Instytucie Oftalmicznym w Warszawie przy ul. Smolnej 8, początkowo w charakterze wolontariuszki, następnie asystenta i starszego asystenta dra W. Kamockiego, a we IX 1923, po jego śmierci, wygrała konkurs publiczny na stanowisko ordynatora Instytutu Oftalmicznego. Jako ordynator Instytutu prowadziła jednocześnie pracę naukowo-dydaktyczną z zakresu okulistyki. Wyszkoliła wielu lekarzy okulistów, którzy pracowali w różnych oddziałach okulistycznych na terenie Polski. Współpracownicy cenili ją za wiedzę, fachowość, pełną poświęcenia służbę pacjentom, talent organizacyjny, chętnie dzielenie się z młodszymi kolegami wiadomościami teoretycznymi i umiejętnościami praktycznymi, życzliwość w obcowaniu z ludźmi, radość i pogodę ducha, którą promieniowała na otoczenie. Jej wieloletnia asystentka Jadwiga Przybylska tak ją wspominała: Ogromna wiedza, doświadczenie, intuicja i jako lekarza, i jako człowieka. No i ręka. Ta wspaniała, niezawodna ręka, prawdziwie mistrzowska ręka chirurga. Jako szef była wymagająca, żądała sumiennego wykonywania zadań, czego sama była najlepszym wzorem. Była aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, Francuskiego Towarzystwa Okulistycznego, inicjatorką i współzałożycielką Stowarzyszenia Lekarzy Katolików w Polsce. W 1923-1934 współpracowała z ks. E. Szwejnicem, twórcą duszpasterstwa akademickiego w Warszawie, uczestnicząc w życiu założonych przez niego organizacji studenckich: "Iuventus Christiana" i "Pomoc Bliźniemu", a także w Towarzystwie Wiedzy Religijnej "Pax Christiana". Podejmowała również pracę społeczną, np. w domach dziecka sióstr Rodziny Maryi i w Zakładzie dla Ociemniałych w Laskach.

Mając 50 lat, we wrześniu 1935 roku, mimo sprzeciwu osób z najbliższego otoczenia, którym jej wstąpienie do zgromadzenia zakonnego wydawało się nieużyteczne społecznie i ponad siły, związała się ostatecznie ze Zgromadzeniem Sióstr Urszulanek. Zlikwidowała mieszkanie przy ul. Śniadeckich i przeniosła się wraz z gabinetem lekarskim do domu Zgromadzenia w Warszawie przy ul. Gęstej, by odtąd włączyć się na stałe w życie wspólnoty. Za zgodą Matki Założycielki kontynuowała ze względów społecznych i apostolskich pracę w szpitalu, prowadząc równocześnie praktykę prywatną. W okresie 15 VII 1936 - 15 VIII 1937 za indultem Stolicy Apostolskiej odbyła nowicjat w Warszawie pod kierunkiem s. Pii Leśniewskiej, asystentki generalnej Zgromadzenia. Po złożeniu w Pniewach ślubów koadiutorskich powróciła do Warszawy, gdzie dojrzale i z gorliwością podjęła trud życia zakonnego.

W czasie oblężenia Warszawy we wrześniu 1939 pełniła służbę jako lekarz w Instytucie Oftalmicznym, gdzie opatrywała rannych i chorych. Instytut pod jej kierunkiem pracował normalnie przez całą okupację.

Komenda Główna Armii Krajowej - Oddział I (Organizacyjny) - Wojskowa Służba Kobiet ("WSK", "Spółdzielnia", "Czytelnia")

"Bakcyl" (Sanitariat Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej) - Grupa Bojowa "Krybar" -- od początku Powstania objęła kierownictwo punktu opatrunkowego i szpitala polowego utworzonego w domu Zgromadzenia na ul. Gęstej 1 róg ul. ks. Siemca 2 (obecnie ul. Wiślana) dla powstańców "Krybara" i cywilów, głównie z urazami oczu, mając do pomocy siostry i patrol harcerek.

Powiśle

Po zajęciu przez Niemców budynku Zgromadzenia w dniu 4 września 1944 podzieliła los pozostałych sióstr domu warszawskiego: przez Wolę i obóz przejściowy w Pruszkowie przedostała się do domu Zgromadzenia w Milanówku.

Jako kapitan AK ps. „dr Wanda" została odznaczona Krzyżem Armii Krajowej (Londyn, 21 II 1973) oraz czterokrotnie Medalem Wojska (na podstawie zarządzenia Szefa Sztabu Głównego MON w Londynie z 1 VIII 1948).

W 1945, po wyjściu Niemców z Warszawy, zaczęła energiczne starania o wskrzeszenie Instytutu Oftalmicznego przy ul. Smolnej. Gdy z powodu zbytniego zniszczenia budynku okazało się to niemożliwe, pracowała w prowizorycznym lokalu tegoż szpitala w Grodzisku Mazowieckim, jednocześnie organizując pracę Instytutu na Pradze przy ul. Jagiellońskiej 34. Na skutek zarządzenia władz, likwidującego wszystkie fundacyjne instytucje, Instytut z Jagiellońskiej został wcielony - jako oddział oczny - do Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze. Dr Zofia Wojno pozostała na stanowisku ordynatora tego 70-łóżkowego oddziału do 1952, kiedy to z powodu złego stanu zdrowia przeszła na emeryturę w wieku 66 lat, po 40 latach pracy lekarskiej. Ostatnie 2 lata jej życia były naznaczone cierpieniem. Do prawie całkowitej głuchoty doszła znaczna utrata wzroku, częściowy paraliż rąk i nóg, coraz bardziej ograniczona możność poruszania się. Dolegliwości znosiła mężnie, a nawet pogodnie. Zmarła 9.10.1954 roku w wieku 69 lat. [źródło: Wojno Zofia Anna, s. M. Edwarda od Miłosierdzia Bożego, nota biograficzna, dostęp: www.urszulanki.pl].

Warszawa

Grobowiec Zgromadzenia na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie

Muzeum Powstania Warszawskiego, baza uczestników PW, IPN GK 182/80: Świadectwa zbrodni – Główna Komisja Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce, teczka Powstanie Warszawskie 1944 r. Powiśle, s. 25-28, dostęp on-line w ramach projektu "Zapisy Terroru" - baza świadectw Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego (ISiM), pochodzących ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej - www.zapisyterroru.pl. Fot. Encyklopedia Medyków Powstania Warszawskiego - www.lekarzepowstania.pl.

WOJNO Zofia Anna, s. M. Edwarda od Miłosierdzia Bożego, nota biograficzna, dostęp: www.urszulanki.pl; M. U. Ledóchowska, Kronika Zgromadzenia Sióstr Urszulanek SJK, Warszawa 1992. M. P. Leśniewska, Wspomnienie o s. Edwardzie Wojno, "Szary Posłaniec" 1964 nr 4. M. P. Leśniewska, ursz. SJK, Dr Zofia Wojno (1886-1954), w: Chrześcijanie, t. VII, Warszawa 1982 (tu również wspomnienia różnych osób o dr Wojno i wybór korespondencji prywatnej). S. P. Leśniewska (oprac. Jan Pepliński OFMConv.), Późne powołanie. O dr Zofii Wojno, "Posłaniec Serca Jezusowego" 1998 nr 10. S. F. Popiel, Kilka obrazków z życia Szarego Domu 1 VIII - 4 IX 1944, w: Szary Dom w Warszawie, seria: Ocalić od zapomnienia, Warszawa 1998. W. H. M. [prof. dr W. H. Melanowski, red. naczelny], Dr med. Zofia Wojno (1886-1954), "Klinika Oczna" 1955 nr 2.