Zdzisław Nurkiewicz

„Nieczaj”, „Noc”

-

podporucznik czasu wojny kawalerii

Włocławek

Stanisław - Maria

„Bator”, „Błyskawica”, „Nieczaj”, „Noc”

Uczył się w Gimnazjum Ojców Salezjanów w Aleksandrowie Kujawskim. Harcerz, członek POW. Po I-ej wojnie światowej wraz ze swoją drużyną harcerską im. R. Traugutta uczestniczy w rozbrajaniu niemieckich żołnierzy na Dworcu Głównym w Aleksandrowie Kujawskim i na Rynku w Inowrocławiu. W 1924 roku ukończył z wyróżnieniem szkołę dla podoficerów zawodowych i chorążych przy 9 Samodzielnej Brygadzie Kawalerii w Baranowiczach zostając szefem szkoły podoficerskiej dla ułanów poborowych w Nieświeżu.

uczestniczył w rozbrajaniu Niemców w 1918. Jako ochotnik wstąpił do WP. W szeregach m.in. 31 Pułku Strzelców Kaniowskich brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919–1920. Po zakończeniu wojny pozostał w wojsku; służył w 27 Pułku Ułanów im. Króla Stefana Batorego w Nieświeżu.

Kampanię wrześniową 1939 odbył w szeregach 27 Pułku Ułanów im. Króla Stefana Batorego w Nieświeżu, wchodzącego w skład Nowogródzkiej Brygady Kawalerii. Przeszedł cały szlak bojowy Pułku, kończąc go 27 września 1939 roku pod Samborem. Został wówczas ciężko ranny. Dowódca Nowogródzkiej Brygady Kawalerii, gen. bryg. Władysław Anders awansował go na chorążego i wnioskował o odznaczenie Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari.

Od jesieni 1939 roku w konspiracji, początkowo w szeregach Tajnej Armii Polskiej (TAP) Od 1941 organizował ZWZ-AK w Obwodzie Nieśwież (dowódca rejonu - kompanii konspiracyjnej). Jednocześnie w 1942 służył w szeregach „Wachlarza”. Po wsypie IV odcinka „Wachlarza” musiał ukrywać się w pow. Stołpce, gdzie podjął działalność w miejscowym obwodzie AK (krypt. „Słup”). Od połowy 1943 dowódca szwadronu kawalerii Batalionu Stołpeckiego AK, w 1944 dowódca dywizjonu 27 pułku ułanów AK (cztery szwadrony) w Zgrupowaniu Stołpeckim. Dowodził w licznych walkach z Niemcami i partyzantką sowiecką. Przydział w lipcu 1944 r.: Nowogródzki Okręg Armii Krajowej "Nów" - Stołpecko-Nalibockie zgrupowanie AK por. "Góry" ("Doliny")

Armia Krajowa - Grupa "Kampinos" - pułk "Palmiry-Młociny" - dywizjon 27. pułku ułanów - poczet. Po wyjściu z Kampinosu - 25. pułk piechoty AK

Kampinos - Jaktorów - Kieleckie. Po przejściu zgrupowania na zachód walczył ze swymi ułanami w Puszczy Kampinoskiej i na przedpolu Warszawy, odnosząc wiele zwycięstw. 29 września 1944 przebił się z okrążenia pod Jaktorowem i na czele oddziału walczył w szeregach 25. pułku piechoty AK Ziemi Piotrkowsko-Opoczyńskiej (Okręg Łódzki Armii Krajowej - Podokręg Piotrków)

Po rozwiązaniu oddziału w styczniu 1945 pracował pod przybranym nazwiskiem jako górnik.

15 stycznia 1959 roku w miejscu jego pracy, w Krzeszowicach - Czatkowicach zostaje aresztowany przez funkcjonariuszy SB - MO i zielonogórskich prokuratorów. W pokazowym procesie (1959/1960) dla "zdrajców narodu i zbrodniarzy faszystowskich" Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Zielonej Górze z 25 marca1960 zostaje skazany na karę śmierci, zamienioną następnie na 15 lat pozbawienia wolności. Przez rok przebywa w celi śmierci. Więzienie opuszcza w czerwcu 1969 r. po 10,5 roku z powodu złego stanu zdrowia. W 2005 Sąd Okręgowy w Krakowie unieważnił wyrok wydany w 1960. Autor spisanych w 1975 roku wojennych wspomnień pt. "Straszny Dwór". Przez ostatnie 10 lat życia działał na rzecz kombatantów, dawnych podkomendnych i weteranów AK z "Grupy Kampinos"

Zmarł 12 września 1980 w Czatkowicach (gmina Krzeszowice)

Spoczywa na cmentarzu parafialnym Św. Marcina w Krzeszowicach (powiat krakowski)

Krzyż Srebrny Virtuti Militari. (2 krotnie, za 1939 i 1945), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 2010), Krzyż Walecznych (3 krotnie, za 1920, 1939, 1945), Krzyż Zasługi z Mieczami; Złoty i Brązowy (2 krotnie), Krzyż Zasługi - Srebrny, Krzyż Zasługi - Brązowy 2 krotnie, Krzyż Armii Krajowej, Warszawski Krzyż Powstańczy, Krzyż AK "Jerzyki", Krzyż Partyzancki,Medal Niepodległości, Medal Wojska - Polska Swemu Obrońcy 4-krotnie, Medal za Ratowanie Ginących, Medal X - lecia 1918 - 1928, Medal XX - lecia. Za długoletnią służbę, a także: Medal Złoty 27 puł. za I miejsce w zawodach strzeleckich 1929 r., Medal Brązowy - Kawalerii 27 p. uł. - 3 m. 1928 r., Medal Brązowy - Mistrzostwa OK. IX. - 3 m. 1929 (za Okręg - Brygadę Kawalerii), Medal Srebrny - Długoletnie Małżeństwo, Medal - Odznaka - Zasłużony Obywatel dla Miasta Mławy. Odznaki: Krzyż Harcerski II RP - stopień Drużynowy, Odznaka Honorowa za Front Litewsko - Białoruski Wschód "Gryf", Odznaka 31 Pułku Strzelców Kaniowskich, Odznaka Honorowa 27 pułku ułanów im. Króla Stefana Batorego - 1920, Odznaka Strzelecka - Złota, Odznaka Strzelecka - Srebrna, Odznaka Strzelecka - Brązowa, Odznaka "Grupy Kampinos"

W 1941 roku organizuje w Nieświeżu tajną placówkę pod nazwą "Strażnica", "Niedźwiedzica" będąc jej pierwszym komendantem (Wachlarz IV.) W lutym 1942 roku organizuje pluton zwiadu kawalerii, stale rozbudowując swój oddział. Wraz ze swym oddziałem, wchodzi w skład Polskiego Oddziału Partyzanckiego dowodzonego przez: ppor "Waldana" i "Lewalda", z którego wywodzi się późniejsze Zgrupowanie Stołpecko-Nalibockie AK, biorąc udział w zwycięskim ataku na garnizon niemiecki w Iwieńcu, zdobywa miejscowe lotnisko polowe dniu 19.06.1943 r. Konny zwiad chor. "Noc" w krótkim czasie rozbudował do stanu w dywizjonu, a następnie do pełno etatowego przedwojennego pułku, 27 Pułk Ułanów - pełne cztery szwadrony liniowe, szwadron CKM/LKM na taczankach i pluton łączności z zapleczem sanitarnym i kwatermistrzostwem oraz warsztatami. W Puszczy Nalibockiej walczy wspólnie z partyzantami sowieckimi przeciwko niemieckiemu okupantowi, ale po ich podstępnej zdradzie, zgrupowanie (w tym kawaleria) zmuszone zostało do walki z dotychczasowym aliantem wojennym. Po 1 grudnia 1943 roku stanął wraz z ułanami i piechotą w obronie miejscowej ludności polskiej. Z końcem czerwca 1944 r. przechodzi ze zgrupowaniem Stołpecko - Nalibockim do Dziekanowa Polskiego nad Wisłą, a stamtąd, 29 lipca 1944 r. do Puszczy Kampinoskiej. Tam zmienia swój pseudonim na nowy: "Nieczaj". Bierze czynny udział, we wszystkich walkach i potyczkach z wrogiem na trenie Puszczy Kampinoskiej. Bierze też udział w odbiorze alianckich zrzutów i zaopatrzenia w żywiec zgrupowania i ludności lasów kampinoskich. Walczy w bitwie pod Jaktorowem (29.09.1944) przebijając się wraz z swoją grupą (około 100 ułanów) w ostatniej szarży kawalerii polskiej z podwójnego niemieckiego okrążenia. Walkę kontynuuje w lasach piotrkowsko - opoczyńskich u boku sprawdzonego mjr. "Leśniaka" Rudolfa Majewskiego. Ostatnie walki i bitwy toczył na ziemi powiatu Opoczyńskiego. Po zakończeniu walk rannyzostaje przez por. Dolinę ukryty w domu rodziny akowców Jana i Katarzyny Dorocińskich w Brzustówku pow. Opoczno pod opieką ułana "Uli" (Urszuli Koczarskiej). Po wyleczeniu, już pod zmienionym nazwiskiem ukrywa się przez długie lata przed aparatem represji.

Zdzisław Nurkiewicz miał siedmiu synów i córkę.

Notatka biograficzna w: "Mazowsze i Podlasie w ogniu 1944-1956", A.Pilch, Partyzanci trzech puszcz, Wydawnictwo Mireki 2013