Zbigniew Freudenreich

"Szafrański"

dowódca plutonu/kompanii

podporucznik rezerwy piechoty

114713 i 11537

Kalisz

Roman - Stanisława

We wrześniu 1939 walczył w składzie 14. Wielkopolskiej Dywizji Piechoty, wraz z którą po 17.09.1939 przez Puszczę Kampinoską przebił się do Warszawy. Po kapitulacji stolicy uniknął niewoli.

V Obwód (Mokotów) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej - 3. Rejon, kompania „Borowy”, pluton 542 - dowódca plutonu.

Okręg Warszawski Armii Krajowej - I Obwód "Radwan” (Śródmieście) - Podobwód "Sławbor" - odcinek "Ratusz" - 3. batalion pancerny "Golski" - kompania odwodowa, następnie kompania szturmowa "Szafrański" - dowódca

Śródmieście Południe. Koncentracja plutonu nastąpiła 1.08.1944 ok. godz. 11:00 w lokalu przy ul. Rakowieckiej, gdzie po południu dotarł rozkaz wyznaczający godzinę „W” na 17:00. Zadaniem wyznaczonym kompanii „Borowy” było zdobycie koszar artylerii plot. [Flakkaserne] przy ul. Puławskiej 4/6/8 róg Rakowieckiej. Plutony 541, 542 i 543 atakować miały z kierunku północnego - przez Pole Mokotowskie. Około godz. 15:00 por. „Borowy” otrzymał rozkaz przekazania 5 z 8 posiadanych „Stenów” dowództwu 3. Rejonu, co znacząco osłabiło jego oddział. Po godzinie pluton ppor. „Szafrańskiego” przeszedł na podstawę wyjściową do natarcia, którą była słynna Cukiernia „G.G. Lardelli” (ul. Polna 30). O godz. „W” pluton ppor. „Szafrańskiego” rozpoczął natarcie na Flakkaserne. Po przeskoczeniu przez ul. Polną oddział dostał się pod silny, krzyżowy ogień prowadzony z „Domu Prasy” (Marszałkowska 3/5), atakowanego przez plutony Dywizjonu AK „Jeleń”, oraz z przedpola Flakkaserne (działka szybkostrzelne). Już w pierwszych minutach pluton odniósł poważne straty w rannych i zabitych; wśród poległych znalazł się również dowódca kompanii, por. „Borowy” (Kazimierz Niewęgłowski). Żołnierze przyduszeni ogniem zalegli w bruzdach ogródków działkowych na Polu Mokotowskim, skąd nocą 1/2.08.1944 część z nich dotarła do III Oddziału Warszawskiej Straży Ogniowej przy ul. Polnej 1. Tam do ppor. „Szafrańskiego” dołączył por. „Wróbel” (Stanisław Topór, oficer informacyjny V Obwodu Mokotów) oraz podająca się za wywiadowczynię AK, Wanda Kronenberg vel Edith Müller, agentka warszawskiego Gestapo. Pod osłoną nocy cała grupa z lżej rannymi przeszła do Ubezpieczalni Społecznej (Polna 34), następnie przedostali się na ul. Lwowską 12 („Architektura”), gdzie 2.08.1944 ppor. „Szafrański” zgłosił się do kpt. „Golskiego” (Stefan Golędzinowski), dowódcy VI zgrupowania AK, od którego otrzymał polecenie utworzenia kompanii odwodowej (późniejsza 1. kompania szturmowa „Szafrański”) w tymże zgrupowaniu. W ciągu kolejnych dni odcinkiem jego obrony był rejon pl. Zbawiciela, wraz z pobliskimi ulicami (barykadami). Oddział wzmocniony napływem kolejnych ochotników uczestniczył w odpieraniu natarć niemieckich wozów pancernych, osłanianych przez zagarniętą ludność cywilną („żywe tarcze”). 22/23.08.1944 z częścią żołnierzy brał udział w oblężeniu „Małej Pasty” przy ul. Piusa XI 19. Podczas tych walk ppor. „Szafrański”, biegle władający j. niemieckim, przez megafon nawoływał niemiecką załogę do poddania się. Około 13.09.1944 wraz z 30 żołnierzami (w tym 6 sanitariuszkami) został skierowany przez ppłk. „Topora” (Jacek Bętkowski) na Odcinek Północny „Sarna”, gdzie otrzymał zadanie wzmocnienia sił batalionu AK „Stefan” w rejonie ul. Książęcej (nr 7 i 9). Przez dwa tygodnie dowodzony przez niego półpluton odpierał niemieckie ataki prowadzone z ruin szpitala św. Łazarza (Książęca 2), z willi prof. Pniewskiego (Frascati 27) i ruin Ambasady Francuskiej (Frascati 22) oraz z rejonu ul. Rozbrat. W tym czasie jego pododdział pełnił 12 godzinne służby liniowe, podczas gdy jego pozostała część odpoczywała na Odcinku Zachodnim „Topór” (wg Eligiusza Brulińskiego kompania „Szafrański” w skład 3. batalionu pancernego AK „Golski” wchodziła jedynie w okresie 2-31.08.1944, choć sam por. Zbigniew Freudenreich we wspomnieniach uważał siebie i swój pododdział jedynie za czasowo oddelegowany na inny odcinek bojowy). Za walki w rejonie ul. Książęcej został odznaczony przez płk. „Topora” Krzyżem Walecznych, pod koniec września powrócił w rejon działania 3. batalionu pancernego AK „Golski”, i tam zastał go rozkaz „o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie”.

Ranny w lewą rękę 1.08.1944 na Polu Mokotowskim podczas ataku na Flakkaserne. Nocą 1/2.08.1944 dotarł do siedziby III Oddziału Warszawskiej Straży Ogniowej (ul. Polna 1 - pl. Unii Lubelskiej), skąd przeszedł do Ubezpieczalni Społecznej przy ul. Polnej 34, gdzie został opatrzony przez tamtejszych lekarzy. Pomimo odniesionej rany aktywnie uczestniczył w ewakuacji swoich rannych podkomendnych.

Niewola niemiecka - jeniec Stalagu X B Sandbostel.

224954

Giżycko

Lesław M. Bartelski, „Mokotów 1944”, wyd. MON, Warszawa 1986, s. 612; E. Bruliński, „3 Batalion Pancerny AK Golski”, wyd. Stowarzyszenie b. Żołnierzy 3 Batalionu Pancernego AK „Golski”, Warszawa 1996, s. 79, 352

„Finał na Książęcej. Wspomnienia powstańca warszawskiego”, MPW-A-W-371

17-18.01.2023: Tomasz Zatwarnicki