Wanda Izabela Pełczyńska

"Brzeziewiczówna"

łączniczka - sanitariuszka

Puerto Rico

Józef - Zofia z domu Jaxa-Kwiatkowska

Wanda Filipkowska

Ukończyła szkołę średnią oraz kursy pedagogiczne w Warszawie, następnie studia polonistyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

W latach akademickich wstąpiła do Polskich Drużyn Strzeleckich (PDS), ukończyła szkołę podoficerską dla kobiet, brała udział w ruchu Zarzewiackim, i utworzonym przezeń Stowarzyszeniu "Znicz", w Legii Niepodległości, należąc do "piątki" tej organizacji. Uczestniczyła też w tajnym skautingu, zdała egzamin sanitarny prowadzony przez lekarzy na kursie PDS w Krakowie. Wzięła czynny udział w konferencji delegatek PDS we Lwowie i w ruchu tym odgrywała jedną z czołowych ról. Z chwilą wybuchu I Wojny Światowej zgłosiła się ochotniczo do I Brygady Legionów Józefa Piłsudskiego i jako kurierka w latach 1914-1915 kilkakrotnie przekraczała linie frontów, przenosząc raporty dla Józefa Piłsudskiego i jego instrukcje dla Komendy POW. W 1915 r. powróciła do rodziny do Kielc. Pracowała tam w redakcji tygodnika "Ziemia Kielecka", organu prasowego ruchu legionowego. W czasie wojny polsko bolszewickiej 1919-1920 wznowiła działalność kurierską jako komendantka kurierek frontu litewsko-białoruskiego. Następnie zainicjowała powstanie Wydziału Instruktorek Oświatowych przy Naczelnym Dowództwie Armii i została ich komendantką główną. Przy oddziałach frontowych tworzyły one mobilne gospody żołnierskie, w których rozwijano pracę oświatową wśród żołnierzy. Po latach Wanda Pełczyńska dała wyraz swym wojennym wspomnieniom jako współredaktorka, obok Aleksandry Piłsudskiej i Marii Dąbrowskiej, dwóch tomów relacji uczestniczek walk o niepodległość, zatytułowanych "Wierna służba" i "Służba Ojczyźnie".

Po roku 1920 osiadła w Warszawie, gdzie wykładała w seminarium nauczycielskim. W 1923 r. poślubiła majora Wojska Polskiego, Tadeusza Pełczyńskiego (podczas okupacji i Powstania Warszawskiego szef sztabu KG AK pod ps. "Grzegorz"). Jej żywe zainteresowania publicystyczne od czasu Legionów zaowocowały 8-letnim okresem jej bardzo intensywnej pracy redakcyjnej w pismach kobiecych ("Bluszcz" i "Kobieta Współczesna"). Była również współredaktorką dwutygodnika "Młoda Matka", poświęconego zdrowiu i wychowaniu dziecka. Największe sukcesy odniosła jednak jako redaktorka "Kobiety Współczesnej". Wokół żywo redagowanego czasopisma skupiła niemal wszystkie najwybitniejsze pisarki tego okresu, jak Maria Dąbrowska, Zofia Nałkowska, Kazimiera Iłłakowiczówna, Helena Boguszewska, Maria Kuncewiczowa. Od 1932 r. zamieszkała w Wilnie, dokąd służbowo został przeniesiony jej mąż. Tam nadal zajmowała się publicystyką, śląc do "Gazety Polskiej" artykuły na temat aktualnych zagadnień społeczno-ekonomicznych Wieleńszczyzny. Choć była od lat młodości mocno związana z obozem legionowym, głęboko przeżyła aresztowanie w 1930 r. liderów opozycji i osadzenie ich w Twierdzy Brzeskiej. Podejmowała wówczas bezskuteczne interwencje w ich obronie. W latach 1935-1938 była posłanką do Sejmu RP z Okręgu Wileńskiego i zaliczano ją do grona najwybitniejszych posłów tej kadencji. Była członkinią Komisyj: Oświatowej, Pracy i Spraw Zagranicznych. Wielokrotnie występowała w Sejmie RP w obronie praw narodowościowych Białorusinów i Ukraińców, zdecydowanie potępiając antysemityzm. Poza działalnością publicystyczną i poselską udzielała się w licznych organizacjach społecznych, szczególnie wśród byłych uczestniczek walk o niepodległość, a także w kobiecej sekcji FIDAC ("Fédération Interallié des Anciens Combattants" - Międzysojusznicza Federacja Byłych Kombatantów, międzynarodowy związek weteranów utworzony po I Wojnie Światowej. W skład FIDAC wchodziła m.in. Federacja Polskich Związków Obrońców Ojczyzny).

Do konspiracji wstąpiła na przełomie 1939/1940, należała do Związku Walki Zbrojnej w Okręgu Wileńskim ZWZ. Udzielała się w tajnej prasie, opiece społecznej i w komórce "legalizacji" (wytwarzanie fałszywych dokumentów). W lipcu 1940 r. aresztowana przez NKWD i do czerwca 1941 r. przebywała w więzieniu na Łukiszkach. Po zajęciu Wileńszczyzny przez armię niemiecką odzyskała wolność i jesienią tego roku wyjechała do Warszawy. Początkowo służyła w VI Oddziale Sztabu KG Armii Krajowej - BiP (Biuro Informacji i Propagandy), a od 1943 r. w VII Oddziale (Finanse i Kontrola) KG AK.

Podobnie jak większość osób z Oddziału VII KG AK nie otrzymała przydziału mobilizacyjnego na Godzinę "W". Wybuch Powstania Warszawskiego zastał ją na Ochocie, gdzie włączyła się w działalność punktu odżywczo-sanitarnego w rejonie pl. Narutowicza.

Ochota do 5.08.1944 r. - wyszła z miasta z ludnością cywilną.

Po wyjściu z miasta opiekowała się rannymi na trasie Warszawa - Milanówek. W listopadzie i grudniu 1944 r. działała na rzecz V Oddziału KG AK (Łączność i Dowodzenie), organizując kwatery dla odtwarzanej po Powstaniu Komendy Głównej AK. Od stycznia do marca 1945 r. stała na czele komórki opieki nad rodzinami żołnierzy AK.

Jej jedyny syn, Krzysztof, był dowódcą drużyny kompanii B-3 batalionu "Bałtyk" pułku AK "Baszta" na Mokotowie, ciężko ranny 1.08.1944 zmarł z ran 18.08.1944 r. Mąż, Tadeusz, był szefem sztabu KG AK.

Od jesieni 1945 r. wraz z mężem zamieszkała w Londynie. Była organizatorką i pierwszą przewodniczącą Zjednoczenia Polek na Emigracji, Brała czynny udział w pracach londyńskiego Koła AK. Nawiązując do swych dawnych zainteresowań publicystycznych zamieszczała artykuły w londyńskich "Wiadomościach" i "Tygodniku Polskim".

Krzyż Virtuti Militari V klasy, Krzyż Niepodległości z Mieczami, Krzyż Orderu Polonia Restituta IV klasy, Krzyż Orderu Polonia Restituta V klasy, Złoty Krzyż Zasługi.

Londyn.

Córka Wandy i Tadeusza Pełczyńskich Maria wyszła za mąż za uczestnika Powstania Warszawskiego plut. pchor. Andrzeja Krzysztofa Bobrowskiego ps. "Marek".

MPW-baza uczestników PW.

A. K. Kunert, Słownik biograficzny, t. II, 1983, s. 145 (w biogramie męża); Kto był kim, 1994, s. 390 (fot., oprac. A. Dudek); A. K. Kunert, Rzeczpospolita Walcząca 1944, 1994; Słownik biograficzny historii Polski, t. 2, 2005, s. 1139-1140 (oprac. G. Mazur). Publikacje internetowe: nota biograficzna na stronach Biblioteki Sejmowej bs.sejm.gov.pl