Wacław Zagórski

"Lech Grzybowski"

dowódca batalionu

porucznik - kapitan (1944)

612 / Okręg

Kijów

Tadeusz - Stefania Iwaszkiewicz

Od 1927 r. studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Działał wówczas Związku Polskiej Młodzieży Akademickiej (ZPMA), związanego z lewicą. Po rozłamie w ZPMA był jednym z założycieli "Legionu Młodych". Po zakończeniu studiów pracował w Prokuratorii Generalnej, a następnie w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. Od 1928 r. pracował również jako dziennikarz w "Kurierze Porannym" i w "Gazecie Polskiej". Od 1932 r. kierował pismem Legionu Młodych - "Państwo Pracy". W 1934 r. wojewoda wołyński Henryk Józewski zaproponował Zagórskiemu redagowanie pisma "Wołyń", którego współpracownikiem był wcześniej ojciec Zagórskiego. W 1936 r. powrócił do Warszawy, gdzie podjął pracę w "Dzienniku Porannym" i "Gazecie Wieczornej". W 1937 r. przeniósł się do Łodzi, i tam stanął na czele tygodnika "Głos Prawdy" założonego przez Henryka Józewskiego.

Na początku września 1939 r., jako oficer rezerwy, udał się Łucka w poszukiwaniu macierzystego 24. pułku piechoty. Do 18 września pełnił służbę w tamtejszej Komendzie Miasta. Po wkroczeniu Armii Czerwonej aresztowany, następnie zwolniony dzięki wstawiennictwu komunisty bronionego przez niego przed wojną.

Mieczysław Lesiński

"Daniel", "Lech", "Lech Grzybowski"

Jesienią 1939 r. wyjechał do Wilna, gdzie stanął na czele założonej przez siebie Organizacji Socjalistyczno-Niepodległościowej "Wolność", wydając pismo o tej samej nazwie. W marcu 1940 r. powrócił do Warszawy. Od 1941 r. w stolicy organizował nielegalną działalność wydawniczą współpracując z podziemnymi strukturami PPS. W drukarni na ul. Grzybowskiej pod jego kierownictwem drukowano m.in. "Biuletyn Informacyjny" (pismo VI Oddziału BiP - Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej), oraz "Deutschland Erwache" - pismo w języku niemieckim skierowane do żołnierzy Wehrmachtu, wydawane w ramach akcji "N".

Oddział ochotniczy "Daniel" - dowódca, następnie - Armia Krajowa - zgrupowanie "Chrobry II" - II batalion - dowódca batalionu.

Śródmieście Północ. Wybuch Powstania zaskakuje go wraz z obsługą drukarni na ul. Grzybowskiej, w trakcie druku ulotki - odezwy władz podziemia do ludności Warszawy. Wraz z grupą drukarzy i ochrony przyłączył się do oddziału powstańczego, który po pierwszych strzałach pojawił się na ul. Grzybowskiej. Wspólnie opanowali fabrykę zapalników Deringa, biorąc do niewoli niemiecką dyrekcję, inżynierów oraz 17 policjantów z Werkschutzpolizei. W nocy 1/2.08.1944 r. z napływających ochotników odciętych od swoich macierzystych jednostek zorganizował oddział (dwa plutony), który od swego pepesowskiego pseudonimu nazywa "Daniel". 2 sierpnia podporządkowuje się mjr. "Ligowi" (Leon Nowakowski) z Narodowych Sił Zbrojnych, który na ul. Twardej 41 samorzutnie rozpoczął organizowanie "Grupy Chrobry". Ostateczny skład zgrupowania ukształtował się w dniach 10-12 sierpnia, a por. "Lech" objął dowodzenie jego II batalionem, operującym w rejonie ul. Grzybowskiej. Do tego czasu jego oddział stale się rozrasta wchłaniając kolejnych żołnierzy oderwanych od swoich oddziałów. Początkowe plutony zostają przemianowane na kompanie. Porucznik "Lech" z pomocą ochotników organizuje służby batalionu i zaplecze techniczne (m.in. dwie kuchnie - dla wojska i ludności, wytwórnia granatów i butelek zapalających, sanitariat, magazyny żywnościowe). W nocy 30/31.08.1944 r. dowodził wydzieloną z batalionu grupą szturmową podczas nieudanej próby połączenia się z oddziałami staromiejskimi w rejonie pl. Żelaznej Bramy.

Order Virtuti Militari V klasy (1944)

W czasie Powstania Warszawskiego awansowany do stopnia kapitana

Od 3.10.1944 r. niewola niemiecka - jeniec Stalagu 344 Lamsdorf, następnie Oflagu VII A Murnau - wyzwolony 29.04.1945 r. przez wojska amerykańskie.

101965

Po uwolnieniu wstąpił do II Korpusu Polskiego, gdzie objął redakcję gazety "Dziennik Żołnierza A.P.". W tym czasie rozpoczął współpracę z Komitetem Zagranicznym PPS, reprezentując Komitet na Zjeździe Włoskiej Partii Socjalistycznej. W marcu 1946 r. został sekretarzem Komitetu PPS we Włoszech. Od grudnia 1946 r. przebywał w Wielkiej Brytanii i do 1948 r. stacjonował w obozie Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. W latach 1948-1959 pracował fizycznie jako robotnik. Od 1959 do 1982 był redaktorem pisma "Tydzień Polski" w Londynie. Na I Zjeździe PPS na emigracji w maju 1948 r. został wybrany do Rady Centralnej i Centralnego Komitetu Zagranicznego PPS. W tym czasie utrzymywał radiową łączność z działaczami PPS w Polsce (prawdopodobnie z Edmundem Reńskim "Leonem" z Ostrowca Świętokrzyskiego). Na IV Zjeździe PPS w 1957 r. wszedł do Centralnej Komisji Rewizyjnej. W listopadzie 1957 r. wszedł z ramienia PPS w skład Tymczasowej Rady Jedności Narodowej. Po sporze w emigracyjnej PPS i usunięciu z jej szeregów Adma Ciołkosza w 1960 r. współtworzył z Ciołkoszem, Centralny Komitet Odbudowy PPS, a następnie od 1964 r. Centralny Komitet PPS. Od 1969 r. członek klubu PPS w Radzie Jedności Narodowej. W październiku 1977 r., na VII Zjeździe PPS kierowanej przez Ciołkosza, Zagórski został wybrany przewodniczącym Centralnego Komitetu. Zrezygnował jednak z funkcji 16 stycznia 1978 r. z powodów osobistych. Faktycznym powodem rezygnacji była krytyka jego spotkania jako przewodniczącego CK z przedstawicielami "konkurencyjnej" PPS (Centralny Komitet Zagraniczny). W tym samym czasie był członkiem Rady Studium Polski Podziemnej w Londynie. W 1957 r. opublikował wspomnienia "Wicher Wolności. Dziennik powstańca", które przetłumaczone na angielski ukazały się w trzech wydaniach. W 1971 r. wydał kolejny tom wspomnień "Wolność w niewoli". Za całokształt twórczości otrzymał nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie oraz nagrodę literacką Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego. W 1973 r. został uhonorowany medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, za ratowanie Żydów w czasie okupacji niemieckiej.

Wielka Brytania