Pseudonim:
"Adolf", "Boss"
Data urodzenia:
1908-11-28
Stopień:
porucznik rezerwy saperów
Miejsce urodzenia:
Warszawa
Imiona rodziców:
Józef - Helena z domu Neuding
Dzieciństwo :
Urodził się w Warszawie w rodzinie ewangelickiej. Był jedynym synem Józefa, technika budowlanego, który zginął w r. 1914 jako podofcer armii rosyjskiej i Heleny z Neudingów (zm. w 1927), stenotypistki.
Wykształcenie i działalość do 1939 r. :
Podczas nauki w Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Warszawie działał w kole młodzieży ewangelickiej; w dodatku do czasopisma „Głos Ewangelicki” pt. „Na Wyżyny” opublikował 07.06.1925 artykuł o szkolnictwie protestanckim w Polsce w XVI w. Po ukończeniu gimnazjum w r. 1926 studiował na Wydziale Inżynierii Wodnej i Wydziale Geodezyjnym, a po ich przekształceniu, w r. 1933, na Wydz. Inżynierii Politechn. Warsz. Podczas studiów odbył w r. 1932 służbę wojskową. Studia ukończył w r. 1935 na podstawie pracy dyplomowej z budowy mostów i otrzymał stopień inżyniera dróg i
mostów. Dn. 01.07.1935 rozpoczął pracę zawodową jako kierownik referatu obliczeń konstrukcji stalowych w Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Radomiu. Następnie od 01.05.1937 w kieleckim Urzędzie Wojewódzkim kierował przebudową drogi państwowej w Skarżysku-Kamiennej.
Wrzesień 1939 r.:
Uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 r. jako ochotnik i walcząc w rejonie Kielc i Dęblina, potem był komendantem dworca kolejowego w Łucku. Po wkroczeniu Armii Czerwonej pracował przez dwa miesiące w Krzemieńcu, a następnie, poinformowany o przygotowywanych wywózkach na wschód, uciekł do Generalnego Gubernatorstwa.
Praca w czasie okupacji :
W czasie okupacji niemieckiej zamieszkał w Warszawie. Odrzuciwszy propozycję wpisania na volkslistę, pracował jako kierownikrobót w firmach budowlanych «Mosaico», «Schmidt» i «Polstephan».
Udział w konspiracji 1939-1944:
Polska Armia Ludowa. Od r. 1943 działał w Robotniczej Partii Polskich Socjalistów pod bezpośrednim kierownictwem szefa Wydziału Wojskowego Jana Mulaka i zajmował się zagadnieniami sabotażu kolejowego, głównie mostowego. Potem zadania te realizował w utworzonej w 1943 r. Polskiej Armii Ludowej. Niósł pomoc znajomym Żydom, wyprowadzając ich z getta i dostarczając odpowiednich
dokumentów.
Miejsce koncentracji na godzinę W:
Wybuch Powstania zaskoczył go na Mokotowie, wobec tego zgłosił się do tamtejszego dowództwa AK i otrzymał przydział do kompanii B-3
Oddział:
Komenda Główna Armii Krajowej - pułk "Baszta" - batalion "Bałtyk" - kompania B-3 - I pluton. Powołany na szefa służby saperskiej kompanii, kierował kopaniem rowów łącznikowych w centrum Mokotowa i zajmował się łącznością radiową. Po utworzeniu na początku września przez PAL Obwodu "Mokotów" został w stopniu porucznika zastępcą komendanta obwodu kpt. Edwarda Wtoczkowskiego ps.Pasek. Brał udział w walkach o cmentarz na Czerniakowie, na fortach mokotowskich i w okolicach Królikarni, a w ostatnich dniach września w rejonie ulic: Puławskiej, Odyńca, Kazimierzowskiej i Różanej. W końcowej fazie walk na Mokotowie pełnił funkcję ofcera włazowego przy ewakuacji kanałami powstańców wycofujących się do Śródmieścia. Wszedł do kanału na
czele ostatniej grupy osłonowej, ale na skutek zablokowania przez Niemców podziemnych przejść nie dotarł do celu; po dłuższym przebywaniu w kanałach wyszedł na powierzchnię w okolicach ul. Kieleckiej i dostał się do niewoli.
Losy po Powstaniu:
Niewola niemiecka - przebywał w obozach w Pruszkowie i Skierniewicach, osadzony w Stalagu X B Sandbostel pod Hamburgiem, gdzie brał udział w działalności samokształceniowej.
Losy po wyzwoleniu:
Po wyzwoleniu 29.04.1945 przez armię brytyjską został mianowany komendantem obozu przejściowego w Buchhorst dla tzw. dipisów (displaced persons). W krótkim czasie zorganizował podobne obozy w Krümmel i Spackenbergu, tworząc w tym ostatnim przedszkole i szkołę dla 300 uczniów.
Losy po wojnie:
Autor wspomnień wojennych „Gefangeni i dipisi” oraz publikacji popularno-naukowych z zakresu techniki.
Miejsce śmierci:
Warszawa
Informacje dodatkowe - losy rodziny :
Dwukrotnie żonaty, po raz pierwszy z Zofią Domańską (ślub w 1935 r.), następnie z Zofią Martą Orszulską, primo voto Hajdo, uczestniczką Powstania Warszawskiego (ślub w 1959 r.)
Źródła:
Muzeum Powstania Warszawskiego, baza uczestników PW, Zapisy terroru – Wacław Sterner: zeznanie przed Okręgową Komisją Badania Zbrodni Niemieckich w Warszawie z dn. 11 listopada 1947 r dotyczące pacyfikacji Mokotowa (IPN GK 182/35 t. 2). Zobacz także: zeznanie przed Okręgową Komisją Badania Zbrodni Niemieckich w Warszawie z 2 kwietnia 1946 r. dotyczącą getta w Warszawie (IPN GK 182/166). Zdjęcia i uzupełnienie nadesłała p. Joanna Kwiatkowska, prawnuczka Anny Hajdo.
