Data urodzenia:
1914-01-15
Stopień:
podporucznik (1943) - porucznik (1944), cichociemny
Miejsce urodzenia:
Warszawa
Imiona rodziców:
Władysław - Maria z domu Uszyńska
Wykształcenie (w tym wojskowe) do 1939 r.:
W 1933 r. zdał maturę w Rakowicach pod Krakowem, po czym wstąpił do Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu, z której po odbyciu trzymiesięcznego kursu został przedterminowo zwolniony ze względów zdrowotnych. Absolwent Szkoły Nauk Politycznych w Warszawie. W chwili wybuchu II wojny światowej był studentem III roku Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego.
Udział w wojnie obronnej 1939:
6.09.1939 r. zgłosił się ochotniczo do Kadry 9. Batalionu Pancernego w Lublinie, przekształconego w Ośrodek Zapasowy Broni Pancernej Nr 2. Z jednostką wycofywał się na Wschód. Podczas próby ewakuacji na Węgry został ujęty przez oddział sowiecki, po czym zwolniony; kolejny raz ujęty w Worochcie, zdołał uciec i następnie przez Węgry, Rumunię i Bejrut przedostać się do Francji, gdzie dotarł 20 grudnia 1939 r.
Służba w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie:
Po przybyciu do Francji wcielony do formowanej 10. Brygady Kawalerii Pancernej płk. Maczka, następnie skierowany do 10. pułku strzelców konnych (10. psk). Po klęsce Francji, w czerwcu 1940 r. ewakuowany do Wielkiej Brytanii, gdzie służył początkowo w 10. BKPanc. szkolącej się w Szkocji, po czym w maju 1942 r. wyraził chęć walki w okupowanej Polsce i został skierowany na szkolenie wywiadowczo-dywersyjne "cichociemnych" w szkole wywiadu w Glasgow.
Pseudonimy:
"Starba", "Kubuś"
Nazwiska konspiracyjne:
Michał Bałucki, Michał Zawistowski
Udział w konspiracji 1939-1944:
Zaprzysiężony na rotę Armii Krajowej 29.12.1942 r. Dwukrotnie, w grudniu 1943 i styczniu 1944 r. podejmowano próby przerzucenia go z bazy we Włoszech do Polski, lecz z powodu uszkodzenia maszyny, a następnie mgły, samoloty powracały do włoskiej bazy. W końcu, nocą z 9 na 10 kwietnia 1944 r. został pomyślnie zrzucony na spadochronie do Polski, w składzie XXXIX ekipy skaczącej ramach operacji lotniczej "Weller 2". Zrzut przyjęła placówka odbiorcza "Imbryk", położona na 15 km na północny zachód od Tłuszcza, (w ekipie skakał m.in
mjr Tadeusz Runge "Osa" - w Powstaniu dowódca batalionu "Czata 49"). Z chwilą skoku awansowany do stopnia podporucznika. Po krótkiej aklimatyzacji w okupowanej Warszawie został skierowany do pracowni fotograficznej Wydziału Legalizacji i Techniki Oddziału II Komendy Głównej Armii Krajowej ("198", "C-8", "Wd-68", "218", "Agaton"), kierowanego przez
por. cc "Agatona" (Stanisław Jankowski). W lipcu 1944 r. wykonał serię kilkudziesięciu zdjęć umocnień strategicznych obiektów niemieckich w Warszawie, które o godzinie "W" miały zostać zaatakowane przez powstańców. Dokumentował także życie codzienne okupowanej stolicy oraz rabunek dóbr kultury polskiej (seria zdjęć wykonana z ukrycia przed Zachętą).
Adres przed Powstaniem:
Warszawa ul. Chłodna 20
Oddział:
Komenda Główna Armii Krajowej - Oddział II - Batalion Specjalny - pluton "Agaton", od 2.08.1944 - zgrupowanie "Radosław" - batalion "Pięść" - 2. kompania (ostatecznie nie sformowana) - pluton "Agaton". Na Starym Mieście oficer w dyspozycji Szefa II Oddziału KG AK. Od 8.09.1944 r. w Śródmieściu Południe - oficer plutonu osłony Komendy Głównej Armii Krajowej "Łącz 59".
Szlak bojowy:
Wola - Śródmieście - Wola - Stare Miasto - Żoliborz - Kampinos - Żoliborz - kanały - Stare Miasto - kanały - Śródmieście Północ - Śródmieście Południe. Od koncentracji przed godziną "W" na Cmentarzu Ewangelickim na Woli utrwalał na dziesiątkach zdjęć przebieg Powstania Warszawskiego. Jego laboratorium fotograficzne mieściło się w kamienicy przy ul. Chłodnej 20. Uczestniczył w kilku śmiałych wypadach w celu nawiązania łączności pomiędzy odciętymi od siebie rejonami walk, m.in. w nocy 13/14.08.1944 r. z patrolem "Agatona" przedarł się przez pozycje niemieckie pomiędzy Stawkami a kompleksem Dworca Gdańskiego. Dotarł na Żoliborz, dostarczając kwarce do radiostacji
płk. "Żywiciela", po czym następnej nocy 14/15.08.1944 r. przeszedł z "Agatonem" do Puszczy Kampinoskiej, docierając do stacjonujących tam oddziałów Grupy "Kampinos", z którymi następnego dnia powrócił na Żoliborz. Brał udział w natarciu na Dworzec Gdański 21/22.08.1944 r. Po nieudanej akcji powrócił kanałami na Stare Miasto, skąd 27.08.44 r. przeszedł do Śródmieścia - ponownie kanałami - z meldunkiem dowódcy Grupy "Północ" płk. "Wachnowskiego" (Karol Ziemski) do gen. "Bora" (Tadeusz Komorowski), za co został odznaczony przez niego Orderem Virtuti Militari V klasy. Powstanie zakończył w stopniu porucznika.
Losy po Powstaniu:
Niewola niemiecka - jeniec Oflagu II D Gross-Born. Z obozu uciekł 27.01.1945 r. i w lutym powrócił do Warszawy
Działalność po rozwiązaniu Armii Krajowej:
Po dotarciu do Warszawy powrócił do działalności konspiracyjnej. Był kierownikiem Wydziału Legalizacji "Agaton 2", w której, tak jak w latach okupacji niemieckiej, zajmował się wytwarzaniem fałszywych dokumentów dla żołnierzy działających w tzw. "drugiej konspiracji", lub organizacji "Nie".
Losy po wojnie:
Aresztowany przez UB 1.11.1945 r., osadzony na Mokotowie, po czym skazany na 2,5 roku więzienia za uczestnictwo w Armii Krajowej. Zwolniony z więzienia na mocy amnestii w 1947 r. Początkowo pracował jako taksówkarz, po czym w 1950 r. rozpoczął pracę fotografika. Od 1952 r. zatrudniony w Dziale Serwisu Centralnej Agencji Fotograficznej. W latach późniejszych prowadził także aktywną działalność kombatancką. W 1972 r. przeszedł na emeryturę. Autor wielu wystaw, albumów historycznych i krajoznawczych. Był współautorem pierwszego albumu ukazującego Powstanie Warszawskie - "Miasto nieujarzmione", wyd. Warszawa - 1957. Opublikował też swoje wspomnienia: "Byłem cichociemnym... (wspomnienia z lat 1939-1947)", Warszawa - 2007. Współautor kilkunastu albumów ukazujących polski czyn zbrojny w latach II wojny światowej. Właściciel bardzo bogatego archiwum fotograficznego. Był inicjatorem i przewodniczącym Komitetu Budowy Pomnika AK. W 2008 r. fragmenty jego wspomnień pojawiły się w dokumencie fabularyzowanym "My, cichociemni. Głosy żyjących" w reżyserii Pawła Kędzierskiego, z którym pracował też przy scenariuszu.
Odznaczenia:
Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (1944), Krzyż Walecznych (dwukrotnie - 15 i 23 sierpnia 1944), Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2004), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2000), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż Armii Krajowej, Warszawski Krzyż Powstańczy. W 2014 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski, odznaczył pośmiertnie gen. bryg. w st. spocz. Stefana Bałuka ps. „Starba”, „Kubuś” Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, w uznaniu bohaterskich zasług położonych dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za wybitne osiągnięcia w działalności kombatanckiej oraz dokumentowaniu i upamiętnianiu polskiej historii. Order został przekazany Rodzinie Zmarłego podczas uroczystości pogrzebowych, które odbyły się 4 lutego 2014 r. w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w Warszawie.
Awanse:
W stanie spoczynku awansowany na kolejne stopnie oficerskie - w 1999 r. na podpułkownika; 10.11. 2006 r. na generała brygady.
Miejsce pochówku:
Cmentarz Powązki Wojskowe w Warszawie.
Archiwum Historii Mówionej:
