Stanisław Jastrzębski

"Kopeć"

dowódca plutonu

plutonowy podchorąży - podporucznik rezerwy piechoty (09.1944)

Warszawa

Teofil - Apolonia z domu Niesiobędzka

Ukończył Szkołę Powszechną nr 123 przy ul Solec 20. Od czwartej klasy należał do ZHP, z którym jego późniejszy kontakt rwał się z powodów częstych zmian szkół. Uczęszczał do V Miejskiego Gimnazjum, które po dwóch latach zostało rozwiązane, w związku z tym przeniósł się do Gimnazjum dyr. Kozickiego przy ul. Bednarskiej, była to szkoła bez praw więc po roku nauki zdał egzamin do VI Miejskiego Gimnazjum im. Lisa-Kuli. Po krótkim czasie został przeniesiony do szkoły Stowarzyszenia Dyrektorów Średnich Szkół Państwowych przy Krakowskim Przedmieściu, w której ukończył I klasę liceum. Latem 1939 r. uczestniczył w obozie przysposobienia wojskowego. Od października 1939 r. wznowił naukę w II klasie liceum, jednak po miesiącu niemieckie władze okupacyjne nakazały zamknięcie szkół średnich dla Polaków. Później uczęszczał do szkoły chemicznej, którą ukończył w 1942 r.

Po apelu płk. Umiastowskiego wyszedł z Warszawy 7 września 1939 r. docierając aż do Kowla, aby następnie przez Łuck rozpocząć drogę powrotną do stolicy. Po drodze został ujęty i internowany przez Niemców w obozie tymczasowym urządzonym na lotnisku w Lublinie, z którego zbiegł i 30 września powrócił do Warszawy.

Strzelecki

Zimą 1939/1940 za pośrednictwem swoich kolegów, Stanisława Zielskiego i Konrada Piłatowicza, wstąpił do Służby Zwycięstwu Polski. Otrzymał przydział do plutonu "Karaś" w batalionie "Bazylika", w ramach którego przeszedł szkolenie wojskowe i zajmował się kolportażem prasy podziemnej. Po niedługim okresie w batalionie nastąpiły aresztowania i kontakty uległy zerwaniu. W tym czasie był pracownikiem Urzędu Opłat Stemplowych. Znowu za pośrednictwem Konrada Piłatowicza trafił do konspiracji - tym razem do Hufca "Powiśle" Szarych Szeregów. Wszedł w skład sekcji dowodzonej przez "Rawicza" (Żelisław Olech). Ukończył kursy terenoznawstwa, samochodowe, sanitarne i bronioznawstwa. W II kwartale 1942 r. rozpoczął kurs szkoły podchorążych piechoty, który ukończył w grudniu 1942 r. w stopniu starszego strzelca podchorążego. W tym okresie nastąpiła reorganizacja Szarych Szeregów i powołanie do życia Grup Szturmowych. "Kopeć" wszedł w skład Hufca Południe "SAD" (Sabotaż i Dywersja) będąc żołnierzem drużyny SAD-100 dowodzonej przez "Alka" (Aleksy Dawidowski). Na przełomie 1942/1943 dzięki Konradowi Piłatowiczowi poznał harcerkę żeńskich Szarych Szeregów Halinę Czarniecką, swoją późniejszą żonę. Od lutego do czerwca 1943 r. był wykładowcą w Szkole Podoficerskiej. 26 marca tego roku wraz z "Rawiczem" wszedł w skład sekcji "Ubezpieczenie Stare Miasto" podczas akcji "Meksyk II" ("akcja pod Arsenałem") ubezpieczając głównych wykonawców od strony ul. Długiej. W czasie tej akcji zabił pierwszego w życiu Niemca - już w czasie odwrotu grupy ul. Długą, "Kopeć" kilkoma strzałami powalił SA-mana, który mierzył z broni do "Anody" (Jan Rodowicz) ratując temu ostatniemu życie. Po śmierci "Alka" w wyniku akcji pod Arsenałem w drużynie SAD-100 nastąpiły zmiany personalne; dowództwo drużyny objął "Mirski" (Jerzy Zapadko), a "Kopeć" został dowódcą sekcji. 26 czerwca 1943 r. wraz z drużyną SAD-100 bierze udział w wysadzeniu w powietrze niemieckiego pociągu wojskowego pod Śródborowem. W tej akcji jest minerem zakładającym ładunki wybuchowe pod tory. W sierpniu 1943 r. warszawskie Grupy Szturmowe przekazały Kedywowi Komendy Głównej Armii Krajowej trzy drużyny (plutony), z których utworzono oddział do zadań specjalnych "Agat" (późniejszy "Pegaz" - "Parasol"). Wśród drużyn przekazanych była także SAD-100 (krypt. "Bravi"). 24 września 1943 r. "Kopeć" jest dowódcą i I wykonawcą w akcji "Kretschmann". Na ul. Dmochowskiego zastrzelony został SS-Hauptscharführer August Kretschmann, pracownik gestapowskiego referatu IV A 3c i zarazem zastępca komendanta obozu karnego dla Polaków przy ul. Gęsiej - tzw. "Gęsiówki". Dwa dni później, 26 września, bierze udział w akcji "Wilanów", w której był zastępcą "Andrzeja Morro" w grupie "Streifa". W grudniu 1943 r. kończy kurs "Wielkiej Dywersji". 1 lutego 1944 r. dowodzi grupą bojową, która ze Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze odbiła dwóch rannych kolegów - uczestników przeprowadzonej tego dnia akcji "Kutschera". 26 kwietnia 1944 r. uczestniczy w akcji "Rodewald", której celem był komendant Schutzpolizei (policji ochronnej) Oberstleutnant der Schutzpolizei Wilhelm Rodewald. W tej akcji jest zastępcą dowódcy ("Mirski") i I wykonawcą. Akcja zakończyła się połowicznym sukcesem; po dwóch dniach okazało się, że zastrzelonym Niemcem nie był Rodewald lecz Oberstleutnant der Schutzpolizei Erwin Gresser - dowódca SS-Polizei Regiment 17 (stąd w niektórych źródłach pojawia się błędna nazwa akcji). W czerwcu 1944 r. uczestniczy w przygotowaniach i wystawieniu akcji "Hahn", w której celem miał być SS-Standartenführer Ludwig Hahn - komendant Sicherheitspolizei (SiPo) w Warszawie. Akcję zwinięto po daremnym 2,5-godzinnym oczekiwaniu. Po wiosennej reorganizacji oddziału "Pegaz" przekształconego w batalion "Parasol" obejmuje dowodzenie I plutonem w 2. kompanii.

Ewangelicki Dom Starców, ul. Żytnia 36

Armia Krajowa - zgrupowanie "Radosław" - batalion "Parasol" - 2. kompania - 1. pluton - dowódca. Od 3 sierpnia 1944 r. po zranieniu "Mirskiego" pełnił obowiązki dowódcy kompanii.

Wola - Stare Miasto - kanały - Śródmieście - Górny Czerniaków. Od pierwszych godzin Powstania na czele swojego plutonu uczestniczył w opanowaniu wyznaczonego terenu w rejonie Dom Starców - Żytnia - Młynarska. 5 sierpnia poprowadził natarcie w rejonie pl. Kercelego na skrzydło niemieckich oddziałów policyjnych atakujących wzdłuż ul. Wolskiej w kierunku Śródmieścia. Wieczorem tego dnia na rozkaz dowódcy zgrupowania wykonał uderzenie na Szpital Karola i Marii przejściowo go zajmując i utrzymując pozycje w rejonie Leszna i Karolkowej. Następnego dnia walczył w obronie Domu Starców i Cmentarza Kalwińskiego przy ul. Żytniej. Ciężko ranny powrócił do oddziału pod koniec sierpnia jako zastępca dowódcy 2. kompani - ppor. "Mirskiego"; jego pierwszym zadaniem było przeprowadzenie kanałami ze Starego Miasta do Śródmieścia grupy ok.150 rannych. 4 września 1944 r. w Śródmieściu wziął ślub z Haliną Czarniecką (z tego związku dwoje dzieci: Danuta i Paweł).

Ciężko ranny 6.08.1944 r. w nogę i ramię licznymi odłamkami granatu podczas walk na Cmentarzu Kalwińskim. Wyniesiony z pola walki przez dwie sanitariuszki, w Domu Starców opatrzony przez lekarza batalionowego "dr Maksa" i przetransportowany do punktu przerzutowego na Stawkach, skąd następnego dnia został przewieziony do Szpitala Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej. Ponownie ranny pod koniec walk na Górnym Czerniakowie.

Niewola niemiecka - jeniec lazaretu w Stalagu IV B/H Zeithain (podobóz Stalagu IV-B Mühlberg). Po wyleczeniu przeniesiony do Oflagu II D Gross-Born, gdzie został oswobodzony przez oddziały 14. pułku piechoty 3. Dywizji Piechoty 1. Armii Wojska Polskiego.

305229

Do Warszawy powrócił w lutym 1945 r. W kwietniu 1950 r. otrzymał dyplom ukończenia SGGW na Wydziale Technologii Drewna, uzyskując tytuł magistra inżyniera. Od kwietnia 1950 r. zatrudniony w Instytucie Techniki Budowlanej. Wkrótce aresztowany przez UB i osadzony w więzieniu mokotowskim. Wyrokiem Rejonowego Sądu Wojskowego z 23.10.1950 r. za "usiłowanie obalenia ustroju PRL" skazany został na karę 10 lat więzienia, zmniejszoną w drugiej instancji do 7 lat z zastosowaniem amnestii o połowę. W październiku 1953 r. odzyskał wolność. Początkowo bez pracy, później zatrudniony jako robotnik budowlany, a następnie w Wytwórni Mebli Artystycznych w Henrykowie, gdzie pełnił obowiązki kierownika zakładu. Z funkcji tej został zwolniony na skutek represji politycznych. Od roku 1955, aż do emerytury pracował w Biurze Projektów Przemysłu Drzewnego w Warszawie. Uczestniczył w projektowaniu zakładów przemysłowych w Polsce i za granicą (w Chinach, Jugosławii, Pakistanie i we Włoszech). W 1971 r. ukończył studium podyplomowe dla generalnych projektantów na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej. W 1980 r. opublikował swoje wojenne wspomnienia "Zaczęło się pod Arsenałem". Przez 12 lat (3 kadencje) był przewodniczącym Środowiska Batalionu "Parasol", następnie przez szereg lat był przewodniczącym Komisji Awansowo-Odznaczeniowej w Zarządzie Głównym Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. 10 listopada 1993 r. awansowany do stopnia podpułkownika.

Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (1944), Krzyż Walecznych (czterokrotnie: 1943-1944), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (22.11.1999), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Partyzancki, Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż Armii Krajowej, Warszawski Krzyż Powstańczy, Srebrny Medal "Za Zasługi dla Obronności Kraju", Srebrny Krzyż "Za Zasługi dla ZHP", Odznaka Honorowa "Za Zasługi dla Światowego Związku Żołnierzy AK", Złota Odznaka Honorowa "Za Zasługi dla Warszawy".

Warszawa