Remigiusz Adam Grocholski

"Waligóra"

Komendant Rejonu

podpułkownik dyplomowany kawalerii

Strzyżawka - powiat Winnicki - Podole

Tadeusz - Zofia z domu Zamoyska

"Brochwicz", "Doktor", "Inżynier", "Miś", "Waligóra"

Żukowski

Urodzony w Strzyżawce, pow. winnicki na Podolu, syn ziemianina Tadeusza Grocholskiego i Zofii Zamoyskiej. Po ukończeniu gimnazjum w Odessie i Wydz. Prawno-Historycznego Uniwersytetu w Petersburgu przez kilka lat leczył gruźlicę w Zakopanem i Davos.

Od lipca 1915 jako pełnomocnik Czerwonego Krzyża był oficerem do specjalnych poruczeń namiestnika Kaukazu. W marcu 1917 organizator i przewodniczący zjazdu Związku Wojskowych Polaków w Batumi – Tyflisie (obecnie Tbilisi), od grudnia tego roku szef oddz. II sztabu III Korpusu Polskiego na Wschodzie. W styczniu 1919 aresztowany na krótko w Warszawie jako (przypadkowy) uczestnik zamachu stanu gen. Mariana Januszajtisa. Od marca 1919 oficer służby stałej Wojska Polskiego, początkowo dowódca szwadronu ciężkich karabinów maszynowych 12 Pułku Ułanów. Po ukończeniu pierwszego kursu Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego (lipiec-październik 1919) pozostał tam jako tłumacz. Od grudnia tego roku szef adiutantury 15 Brygady Piechoty, od lipca 1920 szef oddz. III sztabu 6 Armii, uczestnik wojny 1920, od września 1920 szef oddz. II sztabu Grupy gen. Władysława Jędrzejewskiego.

W marcu 1921 został szefem oddz. III (operacyjnego) w Dowództwie Obrony Plebiscytu (Naczelnej Komendzie Wojsk Powstańczych) w czasie III powstania śląskiego, m.in. był autorem projektu rozkazu operacyjnego nr 1 o rozpoczęciu powstania. Używał wówczas ps. „Brochwicz”. Od listopada 1921 inspektor granicy wschodniej w woj. wołyńskim, w 1923 krótko pracował w Wojskowym Instytucie Naukowo-Wydawniczym, następnie był tłumaczem w Wyższej Szkole Wojennej (WSWoj). Po ukończeniu kursu doszkolenia w Centralnej Szkole Jazdy w Grudziądzu (1923-1924) i IV kursu doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej (1924-1925) był od października 1925 oficerem oddz. III Biura Ścisłej Rady Wojennej, od sierpnia 1926 adiutantem Ministra Spraw Wojskowych Józefa Piłsudskiego. Od 1932 dowódca szwadronu, potem zastępca dowódcy 1. Pułku Strzelców Konnych, z dniem 31 sierpnia 1934 został przeniesiony w stan spoczynku. Poświęcił się wówczas pisarstwu i malarstwu. Od 11 października 1925 żonaty z Barbarą Czetwertyńską, z którą miał dziesięcioro dzieci: Tadeusza Mikołaja (ur. 1926), Barbarę (ur. 1927), Remigiana (ur. 1928), Michała (ur. 1929), Annę (ur. 1931), Ignacego (ur. 1933), Franciszka (ur. 1934), Włodzimierza (ur. 1936), Piotra (ur. 1938) i Elżbietę (ur. 1940).

Jeszcze w czasie wojny obronnej 1939 r. zorganizował w połowie września oddział konspiracyjny "Brochwicz", który od 28 września do zakończenia działań wojennych wykonywał zadania rozpoznawcze na rzecz SGO "Polesie" gen. Franciszka Kleeberga. Podczas okupacji niemieckiej stał na czele organizacji konspiracyjnej "Brochwicz" na terenie Lubelszczyzny. Używał wówczas pseudonimów: "Brochwicz" i "Miś". Po podporządkowaniu tej organizacji ZWZ w kwietniu-maju 1940 r. pozostawał początkowo bez przydziału. Członek komitetu redakcyjnego "Biuletynu Żołnierskiego", wydawanego od sierpnia 1940 r. pisma Tajnej Armii Polski (TAP), potem Konfederacji Zbrojnej (KZ). Wiosną 1941 r. złożył w Komendzie Głównej ZWZ projekt stworzenia organizacji dywersyjnej, która miałaby - wobec przewidywanego wybuchu konfliktu zbrojnego między Niemcami i Sowietami - działać na tyłach frontu niemiecko-sowieckiego. Od września 1941 r. szef sztabu i zastępca mjr. "Damiana" Jana Włodarkiewicza, komendanta "Wachlarza", w stopniu majora dyplomowanego pod pseudonimami: "Doktor", "Inżynier", "Waligóra". Mianowany podpułkownikiem rozkazem L.21/BP z 11 listopada 1942 r. Po śmierci Włodarkiewicza od kwietnia (maja) 1942 r. do marca 1943 r. był komendantem "Wachlarza". Po rozwiązaniu "Wachlarza" ponownie pozostawał bez przydziału.

W czasie Powstania Warszawskiego od 1 września 1944 r. Komendant 5. Rejonu (Mokotów Dolny) V Obwodu Mokotów Okręgu Warszawskiego AK pod pseudonimem "Waligóra". Całość sił 5. Rejonu utworzyła pułk "Waligóra", który po 20.09.1944 r., na mocy rozkazu gen. "Montera", przemianowany został na 30. pułk piechoty AK.

Mokotów

Ciężko ranny 25 września 1944 r.

Jego brat Ksawery był oficerem batalionu "Oaza", a 17-letnia córka Barbara ps. "Kuczerawa" sanitariuszką w 1. Pułku Szwoleżerów. W Powstaniu z rodziny Grocholskich wzięli również udział: żona Remigiusza Adama - Barbara Grocholska z Czetwertyńskich (1900-1970) i ich synowie: Tadeusz Mikołaj Grocholski ps. Grabowski (1926-2012), Remigiusz (Remigian) Grocholski ps. Andrzejek (1928-2022) i Michał Adam Grocholski ps. Adam, Biskup (1929 – 2020).

Krzyż Virtuti Militari IV klasy, Krzyż Virtuti Militari V klasy, Krzyż Walecznych (pięciokrotnie), Medal Niepodległości z Mieczami (1934).

Ciężko ranny 25 września, dwa dni później został wyprowadzony z terenu walk przez łączniczkę "Renatę" (Renata Przybysz) i sanitariuszkę "Hankę" (Hanna Sztark) w kolumnie ludności cywilnej opuszczającej Mokotów.

Po wojnie mieszkał w Szklarskiej Porębie, a od 1954 r. w Warszawie.

Cannes (Francja)

Pochowany został na Cmentarzu w Laskach pod Warszawą.