Powstańcze Biogramy - Maria Zapart

Powstańcze biogramy

Edytuj ten biogram

Pseudonim:

"Ciągnik", "Misia", "852"

Data urodzenia:

1920-01-21

Data śmierci:

2019-10-11

Funkcja:

Stopień:

starszy sierżant

Numer legitymacji AK:

1476

Miejsce urodzenia:

Sosnowiec

Imiona rodziców:

Franciszek - Franciszka z domu Wudarz

Działalność do 1939 r. :

W okresie międzywojennym należała do Przysposobienia Wojskowego Kobiet (PWK), kobiecego ruchu paramilitarnego zainicjowanego po I wojnie światowej. Uczestniczyła w obozach letnich PWK w Spale (1936 r.), okolicach Kościerzyny (1937), Koszewnikach (1938) i ponownie w Spale w sierpniu 1939 r.

Wykształcenie do 1944 r.:

W roku szkolnym 1938/1939 była uczennicą pierwszej klasy licealnej w Instytucie Kształcenia Handlowego w Chorzowie. Wybuch wojny uniemożliwił jej dalszą naukę, w związku z czym w roku szkolnym 1939/1940 zorganizowała tajne komplety licealne w Sosnowcu realizujące program klasy drugiej LO.

"Lewe" nazwisko w okresie okupacji:

Elżbieta Nowicka (1942 r.)

Okres okupacji niemieckiej i udział w konspiracji 1939-1944:

W konspiracji od lutego 1941 r. W listopadzie 1940 roku wyjechała z Sosnowca do Starachowic, gdzie zamieszkała u brata i rozpoczęła pracę w fabryce zbrojeniowej jako kasjerka w kantynie. W lutym 1941 roku brat wprowadził Marię do konspiracji - przysięgę złożyła przed Tadeuszem Borowskim (Zborowskim). Powierzono jej funkcję informatorki. W wyniku działania komórki, do której nalezała Maria Zapart członkowie ruchu oporu na początku 1942 roku przejęli wypłaty załogi niemieckiej fabryki na rzecz tamtejszej partyzantki. W konsekwencji Maria Zapart i por.Tadeusz Borowski musieli wyjechać do Warszawy, gdzie otrzymali nowe "lewe" papiery i nowe nazwiska. Od tej pory Maria Zapart posługiwała się nazwiskiem Elżbieta Nowicka. W Warszawie nie mając żadnych zobowiązań rodzinnych pełniła funkcję łączniczki, pomiędzy wyjazdami i pracowała jako urzędniczka w Wydziale Opieki i Zdrowia Zarządu Miejskiego w Warszawie. Przydział: Okręg Warszawski Armii Krajowej - I Obwód "Radwan" - 101. kompania WSOP (Wojskowa Służba Ochrony Powstania), bezpośredni przełożony: por. Mieczysław Szawara "Pionek". Jako łączniczka Maria Zapart jeździła do Krakowa na Krupniczą 12, do Pałacu Biskupiego w Kielcach, do kierownika szkoły w Opocznie, do sekretarza gminy we wsi Janików, do Siemiatycz oraz do Justyna Morawskiego (Mórawskiego?) w Nadleśnictwie Zaburze. Po aresztowaniu por. Borowskiego otrzymała polecenie wyjazdu z Warszawy do Pruszkowa i wstrzymanie dalszych wypraw kurierskich. Do Warszawy została ściągnięta tuż przed Powstaniem przez Jadwigę Strawińską ps. Hamburka, Jaga - miejsce koncentracji - Warszawa, ul. Mazowiecka 4.

Adres przed Powstaniem Warszawskim:

Zameldowana była na ul. Freta, zatrzymywała się również w mieszkaniu przy ul. Wspólnej oraz na Grochowie.

Szlak bojowy:

Śródmieście Północ

Losy po Powstaniu:

Niewola niemiecka - jeniec Stalagu XI B Fallingbostel, następnie w Bergen -Belsen, komenderówka Hannover, 18 grudnia 1944 osadzona w Stalagu VI C Oberlangen. Wyzwolona z obozu 12 kwietnia 1945 r. przez kombinowany patrol rozpoznawczy 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka.

Numer jeniecki:

141556

Losy po wyzwoleniu :

Po wyzwoleniu i przejściu weryfikacji została wcielona do Pomocniczej Wojskowej Służbie Kobiet (PWSK) - 2 Batalion PWSK przy 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka, szefowa w Dywizyjnym Ośrodku Łączności w Papenburgu.

Nazwisko po mężu :

Maria Dembek - 6.10.1945 roku w kaplicy obozowej w Oberlangen wyszła za mąż za ppor. Jana Dembka (1914-2002).

Odznaczenia:

Krzyż Kawalerski (1984) i Krzyż Oficerski (2000) Orderu Odrodzenia Polski, Medal Wojska po raz 1, 2, 3 i 4, Krzyż Armii Krajowej (Londyn, 1985), Warszawski Krzyż Powstańczy, Medal za Warszawę 1939-1945 (1995), Krzyż Partyzancki (1999), Złoty Medal za Zasługi dla Obronności Kraju (2001), Medal Pro Memoria (2005), Krzyż Korpusu Wojska Polskiego (1999), Krzyż I Dywizji Pancernej (1999), Złoty Krzyż KWP [Konspiracyjne Wojsko Polskie] „Warszyc” 1945-1956, Honorowa Odznaka Żoł. AK Korpusu „Jodła", Odznaka 36 pp Legii Akademickiej, Odznaka Pamiątkowa Akcji Burza, Patent Weterana Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny, Weteran HM Armed Forces - Londyn, Odznaka Honorowa za Zasługi dla Województwa Katowickiego.

Losy po wojnie :

Do Polski powróciła 30.11.1946 roku wraz z mężem i 3 miesięczną córką. Nie ujawniła swojej przynależności do AK, w życiorysach podając, że pracowała w Niemczech u Bauera. Drugie dziecko urodziła w kraju, w 1948 roku. Od 1951 roku pracowała zawodowo, aż do przejścia na emeryturę w 1978 roku. W połowie lat 70-tych nawiązała kontakt ze środowiskiem Oberlangen. Od 1976 do 1981 roku należała do ZBoWiD, od 1991 roku do Związku Powstańców Warszawskich. Członek ŚZŻAK, gdzie pełniła funkcję skarbnika, członek Stowarzyszenia Żołnierzy AK Okręg Śląski.

Miejsce śmierci :

Katowice

Miejsce pochówku:

Katowice, Cmentarz przy Murckowskiej, sektor 37, rząd 3, grób 15

Źródła:

Muzeum Powstania Warszawskiego, P/9689/22, Teczki personalne uczestników Powstania Warszawskiego: Zapart Maria „Miśka”, zasób Pokoju Kombatanta MPW, Fundacja im. gen. Elżbiety Zawackiej - Teczka osobowa Marii Dembek Dostęp on-line: Kujawsko - Pomorska Biblioteka Cyfrowa, kpbc.umk.pl, archiwwum rodzinne p. Marii Dembek z d. Zapart i jej syna, p. Romana Dembka (1948-2021).

Nasz newsletter

Maria Elżbieta Zapart

Pomóż uzupełnić bazę biogramów