Józef Andrzej Szczepański

"Ziutek"

dowódca drużyny

Kolumna: 179 Miejsce: 54

plutonowy podchorąży

Łęczyca [Warszawa]*

Józef - Matylda z domu Ottomańska

Wychowywał się w Łęczycy, Warszawie, Grudziądzu i Jabłonnie. Od 1935 r. uczeń Gimnazjum im. Władysława IV w Warszawie. Do momentu wybuchu wojny zdążył zdać tzw. małą maturę. W pierwszych dniach września 1939 r. ewakuował się z rodzicami na Wołyń. Po kilku dniach powrócił do Polski centralnej - do Krakowa, następnie wyjechał do Rzeszowa, gdzie jego ojciec otworzył kancelarię adwokacką. W Rzeszowie Józef podjął dalszą naukę, którą musiał przerwać. Wyjechał do rodziców matki - do Dębicy, którzy tam schronili się po ucieczce z Wołynia. Następnie przeniósł się do Warszawy, gdzie pragnął kontynuować naukę. Mieszkał w pokojach sublokatorskich przy ul. Targowej, potem przy ul. Długiej 10, ucząc się na tajnych kompletach Gimnazjum im. Władysława IV.

W konspiracji od 1942 roku - żołnierz I plutonu 1. kompanii oddziału "Agat"-"Pegaz"-"Parasol", w Kedywie Komendy Głównej Armii Krajowej. W plutonie Bronka "Lota" był członkiem drużyny "Mietka", którego zastępcą był "Figa" (Justyn Zygmunt Ignatowicz). W Sylwestra 1943 r. w swoim lokalu przy ul. Świętojerskiej 12 wygłosił wiersz "Dziś idę walczyć - mamo". W oddziale był chłopcem wesołym i lubianym. Szybko stał się czołowym bardem "Parasola", opisującym najważniejsze wydarzenia i kolegów, którzy w nich uczestniczyli. W okresie styczeń-luty 1944 r. wchodził w skład zespołu "Mietka" przygotowującego likwidację funkcjonariusza Kripo SS-Sturmbannführera Nüsperlinga (figuruje w wykazie "akcji główki" jako kierownik egzekutywy Kripo). Akcja wielokrotnie odkładana nie doszła do skutku ze względu na trwające równolegle przygotowania do likwidacji Franza Kutschery. 1.02.1944 r., w ramach likwidacji skutków akcji "Kutschera", wchodził w skład zbrojnego zespołu, który z praskiego Szpitala Przemienienia Pańskiego odbił "Lota" i "Cichego" pilnowanych przez policjantów "granatowych". 3.05.1944 r. ukończył II turnus Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty "Agricola". Egzaminem końcowym podchorążówki było wykolejenie i ostrzelanie pociągu na trasie Warszawa-Poznań (akcja "Płochocin" - 3/4.04.1944). "Ziutek" uzbrojony w MP.28 Schmeisser (lub MP.40), 1 pistolet i 2 granaty wchodził w skład grupy uderzającej. 12 kwietnia 1944 r. ekipa Gestapo weszła do lokalu "Ziutka" przy ul. Długiej 10, z którego, po rzuceniu w Niemców kilku granatów, udało mu się szczęśliwie zbiec (w mieszkaniu zginął "Figa"). 11 lipca 1944 r. w Krakowie uczestniczył w nieudanym zamachu na SS-Obergruppenführera Wilhelma Koppego.

Armia Krajowa - zgrupowanie "Radosław" - batalion "Parasol" - 1. kompania - I pluton

Wola - Stare Miasto - kanały - Śródmieście (szpitale). W dniach 4-5 sierpnia 1944 r. brał udział w obronie kompleksu zabudowań "Getreide Industrie-Werke" czyli: młyna, fabryki makaronów, magazynów oraz "pałacyku", a właściwie 1-piętrowej kamieniczki Karola Michlera przy ul. Wolskiej 40. Tego dnia wieczorem wygłosił swój wiersz "Pałacyk Michla", który w następnych dniach - już śpiewany na melodię "Nie damy popradowej fali" - stał się szlagierem całego batalionu. W dniach 6-8 sierpnia 1944 r. walczył w obronie cmentarzy Kalwińskiego i Ewangelickiego. Po przejściu baonu na Stare Miasto brał udział w akcjach bojowych na terenie ruin getta. W nocy 30/31.08.1944 r. brał udział w nieudanej próbie przebicia oddziałów staromiejskich do Śródmieścia. Zadaniem kompanii wydzielonej "Parasola", I-rzutowo ugrupowanej w piwnicach Hotelu Polskiego przy ul. Długiej 29, miało być opanowanie Pałacu Radziwiłłów przy ul. Bielańskiej 14, a następnie wylotu Tłomackiego na ul. Bielańską i jej skrzyżowania z ul. Długą. Atak załamał się pod silnym ogniem broni maszynowej i ostrzale z granatników. Nad ranem "parasolarze" powrócili na swoje poprzednie stanowiska w gmachu Sądu Okręgowego i w Pałacu Krasińskich. Tam też 1.09.1944 r., po śmierci "Włodka" (Włodzimierz Kalinowski) "Ziutek" objął dowództwo grupy osłonowej, stanowiącej straż tylną Grupy "Północ", ewakuującej się kanałami do Śródmieścia. Zadaniem jego grupy miała być obrona północnej pierzei pl. Krasińskich, na którą mocno naciskały atakujące z Bonifraterskiej i Świętojerskiej (Sąd Okręgowy) jednostki niemieckie, wspierane czołgami i "Goliathami".

Ciężko ranny 1.09.1944 r. - postrzelony w brzuch i udo przy ul. Barokowej (wg relacji strz. "Krysi" Ryszarda Sasa, "Ziutka" w Pałacu Krasińskich przypadkowo postrzelił w pachwinę NN żołnierz "Parasola" - celowniczy ręcznego karabinu maszynowego, który usiłował usunąć zacięcie broni). Tego dnia został przeniesiony kanałami do Śródmieścia i umieszczony w szpitalu polowym przy ul. Czackiego. Po jego zbombardowaniu ponownie przeniesiony, tym razem do szpitala polowego w Śródmieściu Południowym, zorganizowanym przy ul. Marszałkowskiej 75 - róg Wilcza 35.

Krzyż Walecznych (dwukrotnie: 18 i 22 sierpnia 1944 r.), Virtuti Militari V klasy (pośmiertnie, wrzesień 1944 r.)

Zmarł w wyniku odniesionych ran w szpitalu polowym przy ul. Marszałkowskiej 75

Pochowany został na tymczasowym cmentarzu powstańczym mieszczącym się na podwórzu kamienicy Marszałkowska 71. Podczas odgruzowywania tej części Śródmieścia, 5.12.1945 r. jego ciało zostało ekshumowane z mogiły pojedynczej i przeniesione na Cmentarz Wojskowy na Powązkach - Kwatera Batalionu "Parasol".

Muzeum Powstania Warszawskiego, Baza ewidencyjna uczestników Powstania Warszawskiego, archiwum środowiska bat. Zośka i Parasol, zbiory: MPW-IH/1442-MPW-IH/1445, MPW-IH/5786, MPW-IP/9325

* Miejsce urodzenia według zapisów metrykalnych to Łęczyca, jednak według oświadczenia Matki „Ziutka” - Matyldy z Ottomańskich Szczepańskiej, urodziła syna w Warszawie w Wojskowym Szpitalu Ujazdowskim. Mieszkała wówczas z mężem w Zgierzu, gdzie Józef Szczepański „senior" (ojciec ”Ziutka„) odbywał jednoroczny specjalistyczny kurs łączności w Zgierzu. Natomiast akt urodzenia został sporządzony później w Łęczycy, gdzie mieszkali rodzice Matyldy Szczepańskiej i do których po porodzie przeprowadziła się z synem, gdyż w Zgierzu pp. Szczepańscy mieli do dyspozycji jedynie niewielki pokoik.