Data urodzenia:
1924-08-17
Miejsce urodzenia:
Warszawa
Imiona rodziców:
Aleksander - Julia z domu Mocniak
Pseudonimy:
"Bielicz", "Nina"
Wykształcenie:
W 1937 roku ukończyła publiczną Szkołę Powszechną nr 98. w Warszawie i rozpoczęła naukę w Gimnazjum i Liceum im. Królowej Jadwigi, które ukończyła w 1943 r. na tajnych kompletach. Jednocześnie, od 1938 r. była słuchaczką kursu średniego w Wyższej Szkole Muzycznej im. F. Chopina w klasie prof. Ciborowskiej. Podczas okupacji kontynuowała naukę gry na fortepianie.
Udział w konspiracji 1939-1944:
W konspiracji od wiosny 1942 roku - wprowadzona przez koleżankę Danutę Marchewkę. Wraz z nią w organizacji znalazły się jej koleżanki z tajnych kompletów: Jadwiga Olesińska ps. "Jadwiga Czerwińska", "Dziuńka", Hanna Wasilewska "Hanna Wirska" i Danuta Musiałówna. Utworzyły one grupę obserwacyjno-wywiadowczą Okręgu I Warszawa-Miasto. Do ich zadań należało sporządzanie spisu niemieckich instytucji wojskowych, obserwacja obiektów wojskowych oraz osób podejrzewanych o współpracę z gestapo. Przeszły także około trzymiesięczne szkolenie wojskowe z zakresu łączności, służby wartowniczej , czytania map oraz kurs sanitarny Początkowo raporty od nich odbierała Danuta Marchewka, później dowódcą grupy został Julian Czerwiakowski "J-13". Przydział od 1943 r. :
Narodowe Siły Zbrojne - Okręg I Warszawa-Miasto - Ekspozytura Urzędu Śledczego m.st. Warszawy PKB "Start”. W jej mieszkaniu przy ul. Grażyny rozpoczął się i odbywał kurs służby śledczej PKB ( naukę przerwało Powstanie Warszawskie)
Miejsce koncentracji na godzinę „W”:
Wybuch Powstania zastał Janinę na ul. Grójeckiej. Utraciwszy kontakt ze "Startem" przedostała się do Śródmieścia, gdzie przyłączyła się do napotkanego oddziału AK
Oddział:
Armia Krajowa - I Obwód "Radwan” (Śródmieście) - Podobwód "Sławbor" (Śródmieście-Południe) - WSS (Wojskowy Sąd Specjalny). Pierwszym jej zadaniem w Śródmieściu był kolportaż "Biuletynu Informacyjnego". Pomagała także w budowie barykady na ul. Kruczej. Pełniła funkcję łączniczki Wojskowego Sądu Specjalnego w I Obwodzie "Radwan". W pierwszych dniach powstania kilkakrotnie protokołowała rozprawy. Jednocześnie była łączniczką plutonu por. "Wróbla" (NN). Po kilku dniach dołączyła do niej Jadwiga Olesińska. Obie przeszły kanałami z meldunkami do ppłk. Stanisława Kamińskiego "Daniela" ( komendanta Obwodu V Mokotów).
Szlak bojowy:
Śródmieście Południe
Losy po Powstaniu:
Wyszła z Warszawy z ludnością cywilną do obozu przejściowego w Pruszkowie (Dulag 121), skąd uciekła i zamieszkała w okolicach Jędrzejowa. W styczniu 1945 roku zaprzestała działalności konspiracyjnej. Na początku 1945 roku zapisała się na tajne komplety Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po wkroczeniu Sowietów do Warszawy powróciła do zniszczonej stolicy.
Losy po wojnie:
Jesienią 1945 roku rozpoczęła naukę na Akademii Nauk Politycznych. W następnym roku przeniosła się jednak na Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Jednocześnie kontynuowała naukę w klasie fortepianu prof, Ciborowskiej na WSM. (egzamin dyplomowy - 1948 r.) W czasie studiów utrzymywała się z udzielania lekcji muzyki i języka francuskiego. Jej edukację przerwało zatrzymanie przez funkcjonariuszy UB 7 kwietnia 1949 r. Wraz z nią do aresztu trafił jej mąż, Wacław Orzeszkowski. Bezpieka pozostawiła samotnie w domu ich 4-miesięczną córkę. Początkowo dzieckiem zaopiekowali się sąsiedzi, a następnie matka Janiny - Julia Manczarska. Decyzją zastępcy naczelnego prokuratora wojskowego ppłk. Maksymiliana Lityńskiego 13.04.1949 r. Manczarska - Orzeszkowska została tymczasowo aresztowana i osadzona w więzieniu mokotowskim w Warszawie. Była sądzona w procesie współpracowniczek Juliana Czerwiakowskiego i Zygmunta Ojrzyńskiego (obaj skazani na karę śmierci i straceni w 1953 r.) Oskarżona o rozpracowywanie środowisk komunistycznych i współpracę z gestapo została skazana wyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla m. st. Warszawy z 21.02.1952 r. na 7 lat pozbawienia wolności, utratę praw publicznych i obywatelskich oraz przepadek mienia ( na podstawie Dekretu PKWN z 31.08.1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego) Od 29.07.1953 r. przebywała w Centralnym Więzieniu - Ośrodku Pracy w Warszawie (Centralne Więzienie Warszawa II - Gęsiówka). We wrześniu przeniesiona do więzienia w Płocku. 6.10.1953 r. warunkowo zwolniona. Po opuszczeniu więzienia od marca do października 1954 r. pracowała w Stowarzyszeniu PAX. Jesienią podjęła pracę w Ognisku Muzycznym w Radości. Rozpoczęła też starania o powrót na przerwane studnia prawnicze. Jednakże z powodu niezaliczenia wszystkich egzaminów i ćwiczeń przed aresztowaniem nie przyjęto jej na Wydział Prawa UW. Z powodu zapalenia ścięgien i stawów nie mogła także kontynuować nauki w klasie fortepianu. W związku z tym w 1955 r. rozpoczęła studia z zakresu dyrygentury w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie. Pracowała jako dyrygent w Bydgoszczy i Warszawie. W latach 1970-1972 była dyrektorem muzycznym Hartford Ballet oraz Torrington Ballet w USA. W latach 1978-1981 dyrygent chóru Teatru Wielkiego w Warszawie. Wykładowca UŁ.
Nazwisko po mężu:
Orzeszkowska - 15.10.1946 r. wyszła za mąż za urbanistę Wacława Orzeszkowskiego.Oboje zostali aresztowani w 1949 roku. Wcześniej, 29.12.1948 roku przyszła na świat ich córka Joanna.
Miejsce pochówku:
Warszawa, Powązki
Informacje dodatkowe:
Córka Aleksandra Manczarskiego, wybitnego specjalisty w dziedzinie nauczania osób głuchoniemych i niewidomych. Obydwoje rodzice byli nauczycielami w Instytucie Głuchoniemych i Ociemniałych na pl. Trzech Krzyży 4/6. (w latach 1915-1918 ojciec jej pełnił funkcję dyrektora tego instytutu).
Źródła:
Wojciech Kujawa: Janina Manczarska - Orzeszkowska "Nina Bielicz" w Glaukopis - naukowe pismo historyczne nr 31
