Powstańcze Biogramy - Jan Szypowski

Pseudonim:

"Leśnik"

Funkcja:

dowódca zgrupowania

Stopień:

Oficer zawodowy Wojska Polskiego:

kapitan /1.05.1920/
major /1.06.1922/
podpułkownik /1.01.1930/
pułkownik /18.08.1944/

Miejsce urodzenia:

Słupca

Imiona rodziców:

Antoni - Maria z domu Dębicka

Nazwisko konspiracyjne:

Jan Kochanowski, Jan Tiliński, Jan Szreniawa.

Wykształcenie :

Absolwent Wydziału Fizyczno - Matematycznego Uniwersytetu w Petersburgu, który ukończył w 1912 roku.

I wojna światowa :

Podczas I wojny światowej Jan Szypowski walczył w szeregach Armii Rosyjskiej. W randze porucznika dowodził baterią forteczną w twierdzy Osowiec, gdzie uległ zatruciu gazami bojowymi. Po powrocie do zdrowia został instruktorem w Szkole Chorążych Artylerii w Moskwie.

Okres międzywojenny - przebieg służby wojskowej :

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstępuje do Armii Polskiej i jako specjalista w produkcji amunicji, dostaje przydział do Departamentu Artylerii i Uzbrojenia w Ministerstwie Spraw Wojskowych. W roku 1923 zostaje wysłany na studia wojskowe do Francji, gdzie uczestniczy w wyższym kursie amunicyjnym w École Centrale de Pyrotechnic w Bourges. Po ukończeniu kursu zostaje wyznaczony odbiorcą sprzętu uzbrojeniowego przydzielonego Polsce przez Francję, w ramach tzw. Misji Zakupów Wojskowych. W roku 1932 zostaje odkomenderowany z Ministerstwa do przemysłu zbrojeniowego, do Państwowej Fabryki Amunicji w Skarżysku-Kamiennej jako szef działu pirotechnicznego. W kwietniu 1937 roku otrzymuje stanowisko kierownika powstającej w ramach COP-u Wojskowej Wytwórni Amunicji Nr 3 w Dębie.

Udział w kampanii wrześniowej 1939 r. :

Po wybuchu wojny z pracowników Wojskowej Wytwórni Amunicji organizuje oddział, który początkowo broni zakładu, a następnie - po konieczności wycofania się - 25 września 1939 stacza bój nieopodal Zamościa z napotkaną jednostką Armii Radzieckiej. Wobec przeważającej siły wroga płk Jan Szypowski zarządza rozproszenie oddziału. Wraca do Dęby i ukrywa się w pobliskich lasach, do końca 1939 roku, w leśniczówce hr. Zdzisława Tarnowskiego.

Udział w konspiracji 1939-1944:

Komenda Główna Armii Krajowej - Oddział IV (Kwatermistrzowski) - Służba Uzbrojenia "Leśnictwo"

Już w listopadzie 1939 roku nawiązuje kontakt z tworzącym się Związkiem Walki Zbrojnej. Od stycznia 1940 r. zostaje mianowany Szefem Służby Uzbrojenia i na tym stanowisku pozostaje przez okres całej okupacji (później jako szef Uzbrojenia Komendy Głównej AK kryptonim "Leśnictwo").

Adres przed Powstaniem Warszawskim:

Warszawa ul. Podolska 12, ul. Chmielna 80

Oddział:

Armia Krajowa - Grupa "Północ" - zgrupowanie "Leśnik" - dowódca.

Szlak bojowy:

Wola - Muranów - Stare Miasto - kanały - Śródmieście Północ

Brał udział w obronie Sądów Grodzkich na Lesznie 53/55 oraz walkach w rejonie ulic: Leszno, Żelazna, Grzybowska, Rymarska, Plac Bankowy, Plac Żelaznej Bramy. Na Muranowie – udział w walkach w rejonie hali autobusowej przy ul. Inflanckiej oraz zajezdni tramwajowej "Muranów" przy ul. Sierakowskiej 8. Tu płk Jan Szypowski własnoręcznie unieruchomił "Goliata" - zdalnie sterowaną minę niemiecką (niem. Leichter Ladungsträger Sd.Kfz.302, 303, Goliath) i opracował instrukcje do jej rozbrajania. Na Starym Mieście – obrona reduty PWPW (Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych) przy ul. Sanguszki 1 oraz udział w walkach na Starym Mieście. Jako ciężko ranny ewakuowany kanałami do Śródmieścia. Ewakuowany kanałami do Śródmieścia. Ze względu na ciężki stan praktycznie przeniesiony przez całą trasę.

Odniesione rany:

Ranny 18.08. 1944 na Muranowie - postrzał w lewą okolicę biodra ze strzaskaniem kości biodrowej. Po raz drugi został ranny w PWPW. Przebywał w szpitalu na ul. Mławskiej 5. W Śródmieściu w PKO przy Świętokrzyskiej na Koszykowej 45 i Szpitalu Maltańskim na ul. Śniadeckich 17

Rodzina biorąca udział w Powstaniu Warszawskim:

W Powstaniu brał udział bratanek płk. Jana Szypowskiego - ppor. Jerzy Szypowski ps."Bolek" - dowódca kompani strzeleckiej w tym samym zgrupowaniu. Poległ we wrześniu 1944 r. w wieku 25 lat, prawdopodobnie podczas próby przeprawy przez Wisłę.

Losy po Powstaniu:

Niewola niemiecka - jeniec Stalagu IV B/H Zeithain (obóz szpitalny - oddział Stalagu IV-B Mühlberg), Stalag IV-B Mühlberg, Stalag XI A Altengrabow (tutaj w szpitalu przeszedł dwie operacje), Stalag X B Sandbostel. Za sprzeciwienie się niemieckiej komendzie obozu zostaje przeniesiony do KL Neungamme, z przeznaczeniem na śmierć, z grupą kilku wyższych oficerów powstania, których Niemcy uznali za szczególnie zawziętych w walkach. Uratowany zostaje w ostatniej chwili dzięki interwencji hr. Bernadotte, przedstawiciela Międzynarodowego Czerwonego Krzyża następnie Stalag X A Schleswig i Oflag X C Lübeck.

Numer jeniecki:

299339

Losy po wojnie:

Do kraju powraca jesienią 1945 roku. Nie przyjmuje propozycji uczynionej mu przez ówczesnego Naczelnego Wodza marszałka Michała Rolę-Żymierskiego, by wstąpił do LWP z awansem na generała brygady. Podejmuje pracę w Centralnym Zarządzie Przemysłu Zbrojeniowego. Jako kierownik Wydziału Remanentów Zbrojeniowych zabezpieczał poniemieckie fabryki na ziemiach zachodnich i północnych. W 1948 został zwolniony. Znalazł wówczas zatrudnienie w Instytucie Pracy, z którego został wyrzucony w grudniu 1949. Zmarł na wylew krwi do mózgu w marcu 1950.

Odznaczenia:

Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (nr krzyża 13830), Krzyż Walecznych, Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski Legii Honorowej (Francja), Order św. Anny kl. 3, kl. 4, Order św. Stanisława kl. 3 (Imperium Rosyjskie), Medal Wojska (czterokrotnie), Krzyż Armii Krajowej

Miejsce śmierci:

Warszawa

Miejsce pochówku:

Warszawa, Cmentarz Wojskowy na Powązkach, kwatera A27, rząd 3, grób 20

Losy rodziny :

Jego żoną była Maria Szypowska (1904–1999), z domu Guyot, którą poznał w Bourges, kiedy jako delegat Wojska Polskiego negocjował tam dostawy uzbrojenia. Bratem płk. Jana Szypowskiego był major Antoni Włodzimierz Szypowski, ur. 5 sierpnia 1885 roku w Słupcy w powiecie konińskim, uczestnik I wojny światowej. W 1920 pełnił służbę w Oddziale II Sztabu Min. Spraw Wojskowych. 1 VII 1923 awansowany do stopnia majora, służył w Inspekcji Technicznej Uzbrojenia. Po przejściu w st. sp. pracował w Skł. Uzbr. nr 7. Mjr Antoni Włodzimierz Szypowski ostał zamordowany przez NKWD w Katyniu, wiosną 1940 r.

Informacje dodatkowe - upamiętnienie:

Od 2016 roku w Słupcy, miejscu urodzenia płk. Jana Szypowskiego odbywa się co roku "Bieg Leśnika" mający Go upamiętniać. Natomiast 9 maja 2018 roku zbiory Muzeum Powstania Warszawskiego wzbogaciły się o niezwykle cenną pamiątkę: powstańczą opaskę płk. Jana Szypowskiego „Leśnika”. Pamiątkę do muzeum przekazała Pani Krystyna Szypowska – córka pułkownika.

Źródła:

MPW-baza uczestników PW. Fot. ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, sygn. MPW-IK/1145, MPW-IK/1314, MPW-IK/1318, MPW-IK/1324, MPW-IK/3175, MPW-IH/757 oraz z archiwum rodzinnego córki, p. Krystyny Szypowskiej. Konsultacja historyczna biogramu - p. Krystyna Szypowska (2019).

Publikacje:

Polski Słownik Biograficzny. Tom L/3. Zeszyt 206 - nota biograficzna płk. Jana Szypowskiego, s. 329-331, Stanisław Podlewski "Przemarsz przez piekło" Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1971, Juliusz Kulesza "Reduta PWPW" Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1989. Juliusz Kulesza "W murach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych" Wydawnictwo ASKON 2003, Jakub Żbikowski, Zgrupowanie Armii Krajowej "Leśnik" Geneza i szlak bojowy w Powstaniu Warszawskim.

Jan Szypowski

Pomóż uzupełnić bazę biogramów

Nasz newsletter