Data urodzenia:
1915-12-02
Miejsce urodzenia:
Kraków
Imiona rodziców:
Jan Michał - Maria z domu Sulikowska
Nazwisko konspiracyjne:
Zarębski
Wykształcenie:
Maturę zdał w 1934 roku w Krakowie, w Gimnazjum im. Św. Jacka. Po maturze, w maju 1934 r. wstąpił na Wydział Lekarski Uniwersytetu Jagiellońskiego. Do wybuchu wojny miał ukończone 5 lat studiów. W kwietniu 1940 roku otrzymał absolutorium. Po nim, do kwietnia 1941 r. pracował m. in. jako wolontariusz w Klinice Chirurgicznej oraz na Oddziale Chorób Zakaźnych Szpitala Św. Łazarza w Krakowie. Studia ukończył na tajnym Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego, a dyplom lekarza otrzymał w październiku 1945 r.
Udział w konspiracji 1939-1944:
W konspiracji od grudnia 1939 roku, początkowo w Związku Odbudowy Rzeczypospolitej (ZOR) – konspiracyjnej organizacji wojskowo-politycznej, z zadaniem zorganizowania oddziału ZOR w Krakowie i na Podhalu (posługiwał się wówczas ps. "Kozioł" i "Zając"). W kwietniu 1941 w związku z aresztowaniem najbliższych współpracowników, poszukiwany przez niemiecką policję opuścił Kraków i w maju 1941 roku po zmianie nazwiska na Zarębski wyjechał do Warszawy. W kwietniu 1943 roku objął obowiązki lekarza w oddziałach AK pod ps. „Kozioł", gdzie organizował służbę sanitarną I Zgrupowania, II Rejonu AK w Warszawie. Przydział w lipcu 1944 r.: Armia Krajowa - VII zgrupowanie (batalion) ”Ruczaj„ - lekarz naczelny
Praca w czasie okupacji :
Po przybyciu do Warszawy w lipcu 1941 roku został zatrudniony w Państwowym Zakładzie Higieny, w dziale wyrobu szczepionki przeciw durowi wysypkowemu, gdzie pracował kolejno jako laborant, asystent techniczny i kierownik pracowni. Od lutego 1943 roku skierowany do pracy w kolumnach przeciwepidemicznych, pracował jako kierownik kolumn na terenie powiatów Sokołów i Węgrów, a następnie w powiecie lubelskim. W tym samym czasie gromadził materiały do badań epidemiologicznych duru wysypkowego w Polsce.
Oddział:
Armia Krajowa - VII zgrupowanie (batalion) "Ruczaj" - poczet
Szlak bojowy:
Śródmieście Południe
Warszawski Korpus Armii Krajowej (od 20.09.1944):
8. Dywizja Piechoty AK im. Romualda Traugutta - 21. pułk piechoty im. Dzieci Warszawy
Losy po Powstaniu:
Niewola niemiecka - jeniec Stalagu 344 Lamsdorf, następnie osadzony w Stalagu XVII-A w Austrii (Stalag XVII-A Kaisersteinbruck koło Wiednia). W obu obozach jenieckich prowadził izbę chorych. Po oswobodzeniu przez Armię Czerwoną skierowany do Budapesztu, gdzie do końca czerwca 1945 roku pracował jako lekarz w obozie repatriantów, organizując walkę z epidemią tyfusu plamistego i czerwonki.
Losy po wojnie:
Twórca polskiej szkoły epidemiologii. W 1958 był inicjatorem powołania Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych. W lipcu 1945 roku powrócił do Krakowa, gdzie pracował do końca 1945 r. jako wolontariusz w Klinice Chorób Skórnych UJ, a od grudnia 1945 w Klinice Chorób Wewnętrznych UJ. W Klinice Chorób Wewnętrznych pracował do grudnia 1947 r. pełniąc czynności asystenta, prowadząc ćwiczenia ze studentami oraz przygotowując pracę doktorską pod kierownictwem prof. Tadeusza Tempki. Doktorat medycyny UJ otrzymał w październiku 1948 r. W okresie od kwietnia 1948 do lipca 1949 odbył służbę wojskową jako epidemiolog w Krakowskim Okręgu Wojskowym. Od grudnia 1950 r. pracował w Klinice Chorób Zakaźnych UJ w charakterze asystenta. Do kwietnia 1951 r. pracował w Zakładzie Wyrobu Surowic i Szczepionek Państwowego Zakładu Higieny w Krakowie. W kwietniu 1951 roku został przeniesiony do Warszawy z zadaniem zorganizowania i objęcia kierownictwa nowego Zakładu Epidemiologii Państwowego Zakładu Higieny. Jednocześnie został zatrudniony w Akademii Medycznej w Warszawie jako adiunkt, a następnie jako profesor przy Katedrze Epidemiologii. W 1954 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. W latach 1957-1958 był stypendystą Światowej Organizacji Zdrowia w Szkole Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Harvarda (Boston, USA). W latach 1961-1967 pełnił stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej oraz głównego inspektora sanitarnego. W latach 1968-1972 był Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej, a w latach 1972-1980 sekretarzem Wydziału Nauk Medycznych PAN. Był autorem ponad 270 prac naukowych oraz artykułów z dziedziny epidemiologii i mikrobiologii. Przez wiele lat był redaktorem lub współredaktorem kwartalnika "Przegląd Epidemiologiczny" (1959-1988). W latach 1985–1989 był posłem na Sejm PRL. Członek Rady Konsultacyjnej przy Przewodniczącym Rady Państwa PRL Wojciechu Jaruzelskim (1986–1989). Członek Rady Naczelnej oraz Zarządu Głównego ZBoWiD kilku kadencji. W 1985 powołany w skład Prezydium Rady Naczelnej ZBoWiD.
Odznaczenia :
Krzyż Walecznych, Warszawski Krzyż Powstańczy, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Srebrny i Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju". Uhonorowany Medalem 10-lecia, 30-lecia i 40-lecia Polski Ludowej, Orderem Sztandaru Pracy I i II klasy, Honorowym Tytułem „Zasłużony Lekarz PRL
Miejsce śmierci:
Warszawa
Miejsce pochówku :
Warszawa, Cmentarz przy parafii św. Katarzyny, ulica Fosa 17.
Informacje dodatkowe - losy rodziny :
Jego ojciec był zawodowym oficerem Wojska Polskiego, a matka prowadziła pracownię zegarmistrzowską. Ożeniony z Ewą z Sobolewskich Kostrzewską, mieli czworo dzieci: córki Annę, Magdalenę i Marię oraz syna Piotra. Żona była lekarzem chirurgiem, profesorem w Instytucie Hematologii. Jego stryjem był Józef Karol Kostrzewski, lekarz epidemiolog oraz mikrobiolog. Powstańcza epopeja dr Jana Kostrzewskiego została opisana w książce Jana Nowaka - Jeziorańskiego pt. "Kurier z Warszawy".
Źródła:
MPW-baza uczestników PW, wspomnienie pośmiertne w "Przeglądzie epidemiologicznym" nr 59/2005, 627-631
Publikacje :
Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego Suplement, Warszawa, 2009, nota biograficzna w czasopiśmie „Nauka” nr 4/2005 - 174-176 oraz "Przeglądzie epidemiologicznym" nr 59/2005, 627-631
