Jan Stanisław Jankowski

"Soból"

Delegat Rządu RP na Kraj

Krassowo Wielkie, powiat Wysokie Mazowieckie

Józef - Julianna z domu Olędzka

Absolwent Gimnazjum w Piotrkowie Trybunalskim, gdzie w 1900 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. Od 1900 r. studiował na wydziale Fizyko-Matematycznym Uniwersytetu Warszawskiego, a od 1901 r. na Wydziale Chemicznym Warszawskiego Instytutu Politechnicznego. Po strajku szkolnym (1905) w 1906 r. wstąpił do Wyższej Szkoły Technicznej w Pradze, którą ukończył w 1908 r. uzyskując dyplom inżyniera. W latach 1909-1912 ukończył Studium Rolnicze Uniwersytetu Jagiellońskiego, jednocześnie od maja 1911 r. do sierpnia 1912 r. był asystentem w Zakładzie Rolniczo-Doświadczalnym tej uczelni.

Podczas studiów wstąpił do Związku Młodzieży Polskiej "Zet" oraz do Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego. W latach 1901-1902 zaangażował się w tworzenie Związku Młodzieży Robotniczej oraz Związku im. Jana Kilińskiego. Będąc członkiem tej ostatniej organizacji, współorganizował w 1906 r. Narodowy Związek Robotniczy. W 1908 r. wstąpił do Ligi Narodowej. Był jednym z inicjatorów, tzw. Frondy ND, czyli oderwania się NZR i innych ugrupowań od endecji. Zagrożony aresztowaniem, w 1909 r. wyjechał do Krakowa, gdzie w latach 1912-1914 wchodził w skład Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, jako reprezentant NZR i współorganizator Polskiego Związku Wojskowego. W 1915 r. wszedł w skład Centralnego Komitetu Narodowego z ramienia NZR. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę pracował w Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych oraz Głównym Urzędzie Ziemskim w latach 1919-1921. Był współzałożycielem Narodowej Partii Robotniczej (NPR) i prezesem jej Głównego Komitetu Wykonawczego w latach 1920-1923. Następnie, do roku 1933 piastował funkcję wiceprezesa i sekretarza GKW NPR. W 1921 r. został ministrem pracy i opieki społecznej w rządzie Wincentego Witosa (pierwszy rząd Wincentego Witosa), a następnie powrócił do pracy w Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych. W 1925 r. został podsekretarzem stanu w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej, po czym od 1926 r. kierował tym resortem pod koniec rządów Aleksandra Skrzyńskiego i Wincentego Witosa (trzeci rząd Wincentego Witosa). Po zamachu majowym 1926 r. pracował Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Był wiceprezesem Zjednoczenia Zawodowego Polskiego (1926-1936). Z ramienia NPR był posłem na Sejm w latach 1928-1935, a w latach 1927-1934 radnym m.st. Warszawy. W 1935 r. wystąpił z NPR po sporach z Karolem Popielem. W 1937 r. został członkiem Stronnictwa Pracy.

Od 1914 r. służył w I Kompanii Kadrowej Józefa Piłsudskiego, a następnie od 1915 r. w 1. Pułku Ułanów Legionów Polskich.

"Doktor", "Jan", "Klonowski", "Sobolewski", "Soból".

W konspiracji członek kierownictwa SP. Od 1941 r. dyrektor Departamentu Pracy i Opieki Społecznej w Delegaturze Rządu RP na Kraj. Jednocześnie do 1943 r. należał do trzyosobowego komitetu doradczego przy komisarycznym burmistrzu m.st. Warszawy Julianie Kulskim oraz działał w w VI Oddziale BIP (Biuro Informacji i Propagandy) Komendy Głównej ZWZ-AK. Od grudnia 1942 r. zastępca Delegata Rządu na Kraj Jana Piekałkiewicza (ps. "Jan"), a po jego aresztowaniu przez Gestapo (19.02.1943) został Delegatem Rządu RP na Kraj i po zatwierdzeniu nominacji przez prezydenta i premiera RP 21 kwietnia tego roku piastował tę godność aż do aresztowania przez NKWD w marcu 1945 r. Od 3 maja 1944 r., kiedy w myśl dekretu Prezydenta RP powołano Krajową Radę Ministrów, stanął na jej czele z tytułem wicepremiera - o tej decyzji poinformowano oficjalnie 20.07.1944 r. Rząd RP na Obczyźnie podjął 25.07.1944 r. uchwałę upoważniającą Jana Jankowskiego do "przyjęcia wszystkich decyzji wymaganych tempem ofensywy sowieckiej", zaś w depeszy premiera Stanisława Mikołajczyka z następnego dnia przekazano mu upoważnienie do "ogłoszenia powstania w momencie przez was wybranym". Decyzję tę podjął 31 lipca, a w ślad za nią Dowódca AK gen. "Bór" Komorowski wydał komendantowi Okręgu Warszawskiego AK płk. "Monterowi" (Antoni Chruściel) rozkaz o rozpoczęciu działań powstańczych w Warszawie 1 sierpnia 1944 r. o godzinie 17:00.

Warszawa ul. Raszyńska 52

Delegatura Rządu RP na Kraj - Delegat Rządu RP na Kraj - przewodniczący KRM - wicepremier.

Wola - Stare Miasto - kanały - Śródmieście Północ - Śródmieście Południe

Wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną, ok. 10 października 1944 r. przewieziony przez kpt. Kazimierza Moczarskiego do Pruszkowa, gdzie kontynuował działalność konspiracyjną jako Delegat Rządu RP i wicepremier. Tam tez został w nocy 27/28 marca podstępnie aresztowany przez oddział specjalny NKWD i wywieziony do Moskwy, gdzie w dniach 18-21 czerwca tego roku był sądzony wraz z innymi przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego w tzw. "procesie szesnastu". Skazany przez Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego ZSRR na 8 lat więzienia mi.in. za "prowadzenie wrogiej działalności na tyłach Armii Czerwonej".

Został prawdopodobnie zamordowany we Włodzimierzu nad Klaźmą na dwa tygodnie przed końcem odbywania kary; wg zaświadczenia Radzieckiego Czerwonego Krzyża z 11 czerwca 1956 r. zmarł "w ZSRR podczas odbywania kary". Miejsce jego pochówku pozostaje nieznane.