Pseudonim:
"Ojciec Michał"
Data urodzenia:
1897-02-19
Pozycja na murze pamięci:
Kolumna: 169 Miejsce: 13
Miejsce urodzenia:
Pełkinie, powiat Jarosław, gmina Pełkinie, województwo lwowskie
Imiona rodziców:
Witold Leon Czartoryski - Jadwiga z domu Dzieduszycka
Wykształcenie i działalność do 1944 r.:
Kapłan, zakonnik, w zakonie dominikanów. W dzieciństwie i młodości związany z Jarosławiem i Lwowem. Po ukończeniu w Jarosławiu szkoły średniej rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej i w roku 1926 uzyskał stopień n. mgr inż. architekta. Jako student uczestniczył w walkach o Lwów w 1918 r., a potem w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. Jeden z założycieli i aktywny uczestnik lwowskiego oddziału Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie”. W 1927 r. wstąpił do zakonu oo. dominikanów, gdzie przyjął imię zakonne Michał. Pierwsze śluby złożył 25 września 1928 r., święcenia kapłańskie otrzymał 20 grudnia 1931 r. w Jarosławiu. Pełnił odpowiedzialną funkcję magistra braci dominikanów studiujących w Krakowie, a później w Warszawie. W latach 1937-1939 położył duże zasługi współdziałając przy budowie klasztoru dominikańskiego na Służewie w Warszawie. Bardzo aktywnie prowadził również działalność duszpasterską.
Przebieg służby wojskowej do 1939:
1-18 listopada 1918 – obrona Lwowa na I Odcinku: Szkoła Kadecka (dowódca – kapitan Bujalski). Od 8 stycznia 1919 - ochotnik pełniący służbę przy dowództwie I Brygady Lwowskiej (dowódca - pułkownik Mączyński) – oficer ordynansowy. Od 20 czerwca 1919 przydzielony do dowództwa 5 Dywizji Lwowskiej (dowódca – generał Jędrzejewski) – oficer ordynansowy. Od 18 października 1919 urlop na studia na politechnice. Od 24 lipca 1920 do 15 listopada 1920 pełnił służbę w dowództwie Małopolskich Oddziałów Armii Ochotniczej w referacie organizacyjno – personalnym (dowódca – pułkownik Mączyński). Awansowany 12 października 1920 roku na podchorążego. W wojnie 1939 roku nie brał udziału.
Adres zamieszkania przed Powstaniem:
Konwent oo. Dominikanów, Warszawa 12 (Służew)
Godzina "W":
Wybuch Powstania Warszawskiego zaskoczył o. Michała na Powiślu. Ponieważ w wyniku walk została odcięta możliwość powrotu do klasztoru, zgłosił się on do dowództwa walczącego na Powiślu III Zgrupowania AK "Konrad" i został kapelanem powstańców.
Oddział:
Armia Krajowa - Grupa Bojowa "Krybar” (Powiśle) - III zgrupowanie "Konrad" - poczet dowódcy - kapelan. Większość czasu spędzał w szpitalu zorganizowanym w piwnicach firmy "Alfa-Laval" u zbiegu ulic Tamki i Smulikowskiego opiekując się rannymi, niosąc otuchę i posługę duszpasterską. W zorganizowanej przez siebie kaplicy odprawiał msze. W nocy z 5 na 6 września odziały III Zgrupowania AK "Konrad" wycofały się z Powiśla do Śródmieścia. W szpitalu pozostali ciężko ranni żołnierze, kilka osób z personelu medycznego, cywile i o. Michał.
Miejsce (okoliczności) śmierci:
Gdy 6 września 1944 r. zgrupowanie "Konrad" opuszczało Powiśle, wraz z kilkoma pielęgniarkami i sanitariuszkami pozostał w szpitalu "Alfa-Laval", opiekując się ciężko rannymi, których nie można było ewakuować. Po zajęciu ul. Smulikowskiego przez oddziały Brygady SS Dirlewangera, służbę zdrowia popędzono do obsługi niemieckiego punktu sanitarnego. Rannych wymordowano seriami z pistoletów maszynowych. "Ojciec Michał" został dołączony do grupy 30 mężczyzn i jako pierwszy rozstrzelany. Następnie ciała zabitych wywleczono na barykadę, oblano benzyną i podpalono. Ocalałe resztki pochowano tymczasowo na podwórzu pobliskiego domu. Kiedy rok później przeprowadzono ekshumację zwłok w celu przeniesienia ich do wspólnego grobu Powstańców na Woli, ciała o. Michała już nie rozpoznano.
Beatyfikacja i upamiętnienie:
Został beatyfikowany dnia 12 czerwca 1999 roku podczas mszy św. celebrowanej przez Jana Pawła II na placu Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie, w gronie 108. męczenników II wojny światowej. W 2005 roku, uchwałą rady miasta Jarosławia, ogłoszony Patronem Miasta.
Informacje dodatkowe:
Właśc. Jan Franciszek Konrad Czartoryski, imię zakonne: Michał, od 1927 roku ojciec Michał Czartoryski OP. Był szóstym z jedenaściorga dzieci Witolda i Jadwigi z Dzieduszyckich.
Źródła:
Muzeum Powstania Warszawskiego, Teczki personalne uczestników Powstania Warszawskiego: Czartoryski Jan (Michał), ojciec Michał, kopie dokumentów z Archiwum Polskiej Prowincji O.O. Dominikanów, ul. Stolarska 12, 31-043 Kraków, konsultacja biograficzna: o. Dariusz Kantypowicz OP, Joanna Paciorek.
Literatura:
Zygmunt Mazur OP, O. Michał Jan Czartoryski, męczennik i bohater, Kraków 1994. Aleksander Kopiński, Książę i żebrak. Błogosławiony ojciec Michał Czartoryski OP, [w:] Gdy zaczniemy walczyć miłością ... portrety kapelanów Powstania Warszawskiego, Warszawa, Muzeum Powstania Warszawskiego 2004, s. 131-168; Jan Grzegorczyk, O bogatym młodzieńcu, który nie odszedł zasmucony: bł. Michał Czartoryski (1897-1944), Kraków, 2007; Marcin Brzeziński, Pasja Michała, życie i męczeńska śmierć bł. Michała Czartoryskiego OP, Poznań, 2015; Bł. Michał Czartoryski OP (1897-1944) i jego czasy, red. K. Karolczak, M. Miławicki, Kraków, 2018; Bogusław Szwedo, Błogosławiony ojciec Michał Czartoryski, [w:] Kapelani wojskowi na drogach ku niepodległości, sto biogramów na stulecie Biskupstwa Polowego w Polsce, Warszawa, Ordynariat Polowy 2019, s. 80-85; Modlitewnik, bł. Michał Czartoryski dominikanin, Warszawa-Służew, Konwent św. Józefa, 2019; Strona internetowa poświęcona błogosławionemu kapelanowi: czartoryski.dominikanie.pl
