Data urodzenia:
1895-10-26
Stopień:
kapitan rezerwy łączności (1939) - major
Miejsce urodzenia:
Warszawa
Imiona rodziców:
Franciszek Kowalski - Natalia z domu Olszewska
Nazwisko konspiracyjne:
Maria Niedźwiecka
Wykształcenie:
W 1913 r. zdała w Krakowie maturę i studiowała filologię polską na Uniwersytecie Jagielońskim
Przebieg służby wojskowej do 1939 r.:
Od 1914 r. należała do Związku Strzeleckiego, była żołnierzem Legionów i Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). W 1918 r. powróciła do Warszawy, przyjęto ją do Ochotniczej Legii Kobiet, w ramach której walczyła w obronie Lwowa oraz otrzymała pierwszy stopień oficerski. W 1921 r. przeszła doszkolenie w Podchorążówce Rezerwy Piechoty w Warszawie, w 1922 r. zweryfikowano jej stopień wojskowy. Była słuchaczem oficerskiego kursu łączności w Zegrzu, działała w Organizacji Przysposobienia Wojskowego Kobiet (OPWK). W 1939 r. kapitan rezerwy Wojska Polskiego
Pseudonimy:
"Soldau”, "Słowik”, "Maria”
Udział w konspiracji 1939-1944:
Od 15 października 1939 w Służbie Zwycięstwu Polski (SZP). W listopadzie 1939 r. była pierwszą kurierką, która dotarła do Budapesztu. Od 1940 r. pełniła funkcję szefowej służby kurierskiej Sztabu Głównego SZP, następnie Związku Walki Zbrojnej (ZWZ). W latach 1943-1944 służyła w Komendzie Głównej Armii Krajowej - V Oddział Łączności (zastępca kierowniczki Oddziału Łączności Konspiracyjnej V-k). Od 1944 r. członkini organizacji NIE ("Niepodległość”).
Oddział:
Komenda Główna Armii Krajowej - Oddział V (Łączności) - Wydział Vk (łączność konspiracyjna) - batalion "Kiliński" - poczet
Rodzina walcząca w Powstaniu Warszawskim:
Losy po Powstaniu:
Po kapitulacji wyszła z Warszawy z ludnością cywilną. Dotarła do Częstochowy, gdzie kontynuowała działalność konspiracyjną w odtworzonej Komendzie Głównej AK następnie w Delegaturze Sił Zbrojnych, posługując się nazwiskiem Maria Niedźwiecka. Obsługiwała kierownictwo Polskiego Państwa Podziemnego przed dokonanym przez NKWD aresztowaniem przywódców polskiego podziemia ("proces Szesnastu").
Losy po wojnie:
Kontynuowała działalność konspiracyjną w organizacji WiN (Wolność i Niezawisłość). Aresztowana w trakcie trzeciego nielegalnego wyjazdu za granicę w charakterze emisariusza (kurierki II Zarządu Głównego WiN) do polskich władz z konspiracyjną pocztą 21 lub 30 kwietnia 1946 r. przy przekraczaniu granicy czechosłowackiej. W śledztwie była przetrzymywana w areszcie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego przy ul. Koszykowej. Przesłuchiwana w procesach dwóch komendantów WiN - w Warszawie w tzw. procesie płk. Jana Rzepeckiego (proces od 4 stycznia 1947) i w tzw. procesie krakowskim płk. Franciszka Niepokólczyckiego (proces od 11 sierpnia 1947). Otrzymała 15-letni wyrok Rejonowego Sądu Wojskowego w Warszawie, który odsiadywała w zakładach karnych: w Warszawie przy ul. Rakowieckiej, w Fordonie, w Inowrocławiu (sierpień 1952 - marzec 1955) i ponownie w Fordonie; zwolniona 7 maja 1956 r. W 1994 r. Archiwum Pomorskie Armii Krajowej wydało tom jej wierszy wojennych i więziennych "Drugi Brzeg".
Odznaczenia:
Krzyż Walecznych (1943 i 1944), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (14.09.2010)
Miejsce śmierci:
Cmentarz Powązkowski w Warszawie (Stare Powązki), kw. 230–IV–8/9
Nazwiska:
Irena Tomalak z d. Kowalska, I voto Jędrychowska
Źródła:
Muzeum Powstania Warszawskiego, baza uczestników PW, materiały biograficzne w zasobie Pokoju Kombatanta MPW, archiwum rodzinne. Prezentowane w biogramie zdjęcia prywatne Ireny Tomalak przesłał p. Paweł Godlewski.
Publikacje:
„Zawołać po imieniu - Księga kobiet – więźniów politycznych 1944-1958” w oprac. Barbary Otwinowskiej
