Data urodzenia:
1909-07-11
Miejsce urodzenia:
Stary Sielec powiat Rawicz (ówczesne woj. poznańskie)
Imiona rodziców:
Jan Wiktor Szołdrski - Elżbieta Maria z Czartoryskich.
Wykształcenie:
Była uczennicą szkół prowadzonych przez zakonnice ze Zgromadzenia Sacre Coeur w Polskiej Wsi koło Pobiedzisk, a następnie w Zbylitowskiej Górze koło Tarnowa, gdzie w 1929r. zdała egzamin maturalny typu humanistycznego. Po maturze wyjechała do Francji na „studia ogólno-dokształcające”. Od 1936 r. studiowała w Szkole Dziennikarskiej w Warszawie.
Praca przed wojną:
Po powrocie z Francji przez kilka lat razem z rodzicami gospodarowała w rodzinnym majątku ziemskim. Prowadziła przedszkole i świetlicę dla dzieci wiejskich. W 1936 r. opublikowała swoją pierwszą książkę pt.: „W ogniu i w locie. Powieść biograficzna”. Była to zbeletryzowana biografia pilota wojskowego – Stanisława Skarżyńskiego, który w 1933 r. w samolocie RWD – 5 bis samotnie przeleciał nad południowym Atlantykiem i ustanowił rekord odległości lotu w II kategorii lotów sportowych. Zamieszkała w Warszawie i rozpoczęła studia w Szkole Dziennikarskiej. W czasopismach dla dzieci ukazywały się bajki jej autorstwa, a w dziennikach warszawskich i Biuletynie Wojskowego Instytutu Naukowego - jej artykuły o tematyce lotniczej. W połowie lat trzydziestych przyjęto ją do Związku Literatów Polskich i do Aeroklubu Warszawskiego.
Udział w wojnie obronnej 1939 r.:
Wybuch II wojny światowej zastał ją w rodzinnym poznańskiem. Chciała uczestniczyć w obronie stolicy i na początku września przedostała się do Warszawy. Jako absolwentka Kursu Przysposobienia Wojskowego Kobiet została odkomenderowana do Oddziału PW Kobiet przy Komendzie Garnizonu Obrony Warszawy i od 10 września 1939r. pełniła służbę porządkową na ulicach i peryferiach miasta. We wrześniu, podczas bombardowania Warszawy, bomba zapalająca spadła na dom przy ul. Kredytowej 12, w którym mieszkała. W pożarze mieszkania straciła dobytek i rękopisy swoich nowych prac literackich. W czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939r. ciężko ranna : 23 września 1939 r., kiedy pełniła służbę na Krakowskim Przedmieściu, w okolicy Hotelu Europejskiego, odłamki pocisku raniły ją w lewy policzek i brzuch. Po nałożeniu opatrunków w Szpitalu Dzieciątka Jezus przy ul. Oczki, 24 września przewieziono ją do Polskiego Wojskowego Szpitala Maltańskiego przy ul. Senatorskiej 40, z którego wyszła 5 grudnia.
Używane pseudonimy:
„Wanda”, „Halszka”
Udział w konspiracji 1939-1944:
Od jesieni 1941 r. czynna w konspiracji ZWZ – AK Do stałej pracy w konspiracji wprowadził ją w październiku 1942 r. znajomy sprzed wojny – płk. pil. Bernard Adamecki ps. „Dyrektor”, „Grabiec”, który we wrześniu 1939 r. był szefem Sztabu Lotnictwa Armii „Modlin”, a w czasie okupacji - współorganizatorem i dowódcą: najpierw Szefostwa Lotnictwa w Oddziale V KG ZWZ AK, a następnie Wydziału Lotniczego w Oddziale III Operacyjnym KG – AK. Szołdrska przy nim złożyła przysięgę i przyjęła pseudonimy „Wanda” i „Halszka”.
Należała do Sztabu Wydziału Lotniczego. Skierowano ją do pracy w Dziale Organizacyjnym (tzw. „Org”). Prowadziła sekretariat i utrzymywała łączność wewnętrzną między Dowództwem, Działem Organizacyjnym i poszczególnymi referatami Wydziału Lotniczego. „ Przez moje ręce – wspominała – przechodziła cała wewnętrzna poczta, a więc materiał lotniskowy, szkice, filmy, meldunki, korespondencja na grypsach, pieniądze oraz materiały operacyjne. Obsługiwałam konferencje, na których omawiano sprawy planu Odtworzenia Sił Zbrojnych („OSW”)”. Latem 1943 r., po reorganizacji Wydziału Lotniczego, przeniesiono ją do Działu Operacyjno – Taktycznego, którym dowodził płk. dypl. lotn. Adam Kurowski ps. „Artur”. Kurowski, we wrześniu Szef Sztabu Lotnictwa Armii „Poznań”, w konspiracji był zastępcą płk. B. Adameckiego. Halszka była jego sekretarką i łączniczką.
Przydział w konspiracji:
Komenda Główna Armii Krajowej - Oddział III (Operacyjno-Szkoleniowy) - Wydział Lotnictwa "Bociany"
Okres powstania:
Wybuch Powstania zaskoczył Halszkę na ul. Królewskiej, kiedy szła na odprawę do swego dowódcy – płk. Kurowskiego. Od 1 do 3 sierpnia Dowództwo Wydziału Lotniczego było zablokowane w swojej kwaterze przy ul. Śniadeckiego 7 przez bunkier i szpital niemiecki, które znajdowały się na tej samej ulicy. Większość żołnierzy Wydziału była rozproszona po mieście. Po odblokowaniu Dowództwa, Halszka dostała rozkaz odnalezienia majora Bronisława Lewkowicza ps. „ Kurs” i przekazanie go jako oficera łącznikowego do KG – AK, której kwatera znajdowała się od 6 sierpnia na Starym Mieście. Majora Lewkowicza nie znalazła (w chwili wybuchu Powstania był na Bielanach i wkrótce zginął w walce w Puszczy Kampinoskiej), ale udało jej się dotrzeć do kwatery KG AK na Starówce. Z walczącej Starówki wróciła do Śródmieścia kanałami w drugiej połowie sierpnia. Do końca walk była łączniczką.
Oddział:
Komenda Główna Armii Krajowej - Oddział III (Operacyjno-Szkoleniowy) - Wydział Lotnictwa "Bociany"
Odznaczenia:
Krzyż Walecznych – dwukrotnie : 13.07.1944 r. oraz 01.10.1944 ; Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami.
Losy po Powstaniu:
Po upadku Powstania wyszła z Warszawy z ludnością cywilną do obozu przejściowego w Pruszkowie. Uciekła z transportu kolejowego. Czas jakiś przebywała w majątku ziemskim u znajomych pod Radomskiem. Potem dotarła do wolnego już Krakowa i rozpoczęła studia archeologii prehistorycznej na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Losy rodziny:
23 października 1939 r. Niemcy zamordowali jej ojca – Jana hr. Szołdrskiego, doktora nauk ekonomicznych. Został rozstrzelany w zbiorowej egzekucji przedstawicieli polskiej inteligencji w miejscowości Kościana pod Poznaniem.
Losy po wojnie:
Po zakończeniu wojny przyjechała do Poznania i w latach 1945 – 1950 studiowała antropologię, etnografię i prehistorię na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego. Uczestniczyła w wykopaliskach w Biskupinie, Ćmielowie, Cieszynie, Sokołowicach i na Wyspie Wolin. Jednocześnie w latach 1945 – 1947 była sekretarką prof. Stefana Dąbrowskiego – rektora Uniwersytetu Poznańskiego i prowadziła referat strat wojennych tej uczelni. Z inicjatywy rektora opracowała monografię pt.: „Walka z kulturą polską. Uniwersytet Poznański podczas okupacji”, Poznań 1948 r. Ukończyła Wydział Humanistyczny na Uniwersytetu Poznańskiego, otrzymała doktorat na Wydziale Historycznym UW. Była działaczką społeczną, nauczycielką , miłośniczką lotnictwa i turystyki.
Miejsce śmierci:
Warszawa
Miejsce pochówku:
Cmentarz Junikowo w Poznaniu
Informacje dodatkowe:
Autorka powieści historyczno-przygodowej pt. "Wędrowcy mimo woli" wydanej przez Wydawnictwo Morskie w roku 1968 oraz książki „Lotnictwo Podziemia czyli Dzieje Wydziału Lotniczego KG AK”; „Walka z kulturą polską. Uniwersytet Poznański podczas okupacji”, Poznań 1948 r. Oficjalnie jej imię to Helena, lecz całe życie posługiwała się formą imienia Halszka, pod którą wszyscy ją znali.
Źródła:
Elżbieta Maria Ceysinger, „Opowieść o Halszce”, Polski Czerwony Krzyż - kartoteka ogólna poszukiwań, fotografia - Muzeum Powstania Warszawskiego, zbiór skanów WIEPW
Publikacje:
H. Szołdrska „Lotnictwo Podziemia czyli dzieje Wydziału Lotniczego KG AK” Warszawa 1986; H. Szołdrska „Lotnictwo Armii Krajowej” Poznań 1998
