August Emil Fieldorf

"Nil"

-

Oficer służby stałej piechoty Wojska Polskiego: podpułkownik (1932), pułkownik (3.05.1940), generał brygady (28.09.1944)

Kraków

Andrzej - Agnieszka z domu Szwanda

Po ukończeniu nauki w III Gimnazjum im. Jana Sobieskiego w Krakowie uczył się w tamtejszym Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim. Od 1912 r. czynny w Związku Strzeleckim, w ramach którego ukończył szkołę podoficerską.

Od sierpnia 1914 r. służył w Legionach Polskich, początkowo był podoficerem w IV, potem w III batalionie, a od marca 1915 w oddziale karabinów maszynowych kolejno w 1. 7. i 5. pułku piechoty. Od grudnia 1916 r. dowódca plutonu 5. pułku piechoty, ukończył kurs oficerski 5. pp w Ostrowi-Komorowie. Po kryzysie przysięgowym (lipiec 1917) od września dowódca półkompanii karabinów maszynowych II Brygady Strzelców armii austriackiej na froncie włoskim w Tyrolu. Zwolniony na urlop w lipcu (lub we wrześniu) 1918 r. wstąpił do oddziału lotnego POW (Polska Organizacja Wojskowa) w Krakowie. Od listopada 1918 r. w Wojsku Polskim; początkowo był dowódcą plutonu, a od grudnia instruktorem w szkole karabinów maszynowych 5. pp Legionów. Od marca 1919 r. dowódca kompanii ciężkich karabinów maszynowych 1. pp Legionów (także w czasie wojny polsko-bolszewickiej). Jednocześnie kontynuował naukę w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim w Krakowie. Po ukończeniu Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie (sierpień 1922 - luty 1923) kolejno: dowódca 5. kompanii i jednocześnie od maja 1923 p.o. dowódcy II batalionu 1. pp Legionów, od sierpnia 1924 r. II oficer sztabu 1. Dywizji Piechoty Legionów, od października 1924 r. dowódca 1. kompanii 1. pp, od czerwca 1925 r. dowódca II batalionu tego pułku, od listopada 1925 r. ponownie dowódca 1. kompanii, od sierpnia 1926 p.o. dowódcy I batalionu 1. pp. W listopadzie 1926 r. przeniesiony na stanowisko oficera Przysposobienia Wojskowego w 1. pp. Legionów. Od listopada 1928 r. był p.o. komendanta rejonowego PW 1. DP Legionów i instruktorem WF i PW 1. i 19. DP Legionów, a od kwietnia 1930 kwatermistrzem 1. pp Legionów. W kwietniu 1931 r. mianowany zastępcą kierownika "Instruktoratu WF przy ambasadzie RP w Paryżu", kierował okręgiem Związku Strzeleckiego we Francji. Od marca 1932 r. zastępca dowódcy 1. pp Legionów, od 1936 r. w Korpusie Ochrony Pogranicza - dowódca batalionu KOP "Troki", a od 1937 r. zastępca dowódcy pułku KOP "Wilno". Jednocześnie działał w Związku Legionistów pełniąc funkcję zastępcy komendanta Koła Pułkowego 1. pp. W styczniu 1938 r. mianowany dowódcą 51. pp Strzelców Kresowych im. Giuseppe Garibaldiego.

Dowódca 51. pułku piechoty Strzelców Kresowych im. Giuseppe Garibaldiego w składzie 12. Dywizji Piechoty. Po jej rozbiciu w nocy z 8 na 9 września w bitwie pod Iłżą, przebił się w cywilnym ubraniu do rodzinnego Krakowa. Stamtąd spróbował przedostać się do Francji, jednak został zatrzymany na granicy słowackiej i internowany w październiku 1939 r. W kilka tygodni później zbiegł z obozu internowania i przez Węgry przedostał się na Zachód, gdzie zgłosił się do tworzącej się polskiej armii.

Po ukończeniu kursu oficerów sztabowych pozostawał w dyspozycji gen. Kazimierza Sosnkowskiego, Komendanta Głównego Związku Walki Zbrojnej (ZWZ). Awansowany do stopnia pułkownika ze starszeństwem z 3 maja 1940 r., przeznaczony do służby w kraju.

Walenty Gdanicki, Emil Wielowiejski

"Lutyk", "Maj", "Nil", "Sylwester", "Waluś", "Weller"

17 lipca 1940 r. wyruszył z Londynu, jako pierwszy emisariusz wysłany do kraju od czasu rozpoczęcia wojny na Zachodzie. Przez Kapsztad, Kair, Belgrad, Budapeszt i Kraków w dniu 6 września dotarł do Warszawy. Używał wówczas nazwiska Emil Wielowiejski i pseudonimu "Maj". W konspiracji początkowo inspektor Komendy Głównej ZWZ pod pseudonimem "Weller", od marca (lub kwietnia) 1942 r. był komendantem Obszaru II (Białystok) Armii Krajowej. Wkrótce potem odwołany z tego stanowiska, przeszedł do służby w KG AK. Od jesieni 1942 był komendantem Kedywu KG AK pod pseudonimem "Nil". Wniósł znaczny wkład w zorganizowanie tego nowego pionu walki bieżącej, w skład którego weszły Związek Odwetu (ZO), "Wachlarz", Odział Specjalnych Akcji "Osa"-"Kosa", Grupy Szturmowe (GS) Szarych Szeregów oraz inne oddziały sabotażowo-dywersyjne. Kierował całością walki bieżącej prowadzonej przez AK (sabotaż, dywersja "techniczna", dywersja "osobowa", a także szkolenie i produkcja środków walki dywersyjnej i sabotażu) przy pomocy dowodzonymi bezpośrednio przez siebie Oddziałami Dyspozycyjnymi Kedywu KG. Jako szef Kedywu uczestniczył w naradach szefostwa KWK (Kierownictwo Walki Konspiracyjnej), następnie KWP (Kierownictwo Walki Podziemnej), w skład którego wchodził od chwili jego utworzenia w lipcu 1943 r. 1 lutego 1944 r. odwołany z funkcji komendanta Kedywu KG AK. Obowiązki przekazał ppłk "Radosławowi" (Jan Mazurkiewicz). W kwietniu otrzymał rozkaz stworzenia i kierowania głęboko zakonspirowaną organizacją "Niepodległość” (kryptonim "NIE"), kadrowego odłamu Armii Krajowej przygotowanego do działań w warunkach sowieckiej okupacji.

Komenda Główna Armii Krajowej - "NIE". Podczas akcji "Burza" wykonanej siłami Okręgu Warszawskiego AK w stolicy("W" - "Wystąpienie") miał pozostawać w głębokiej konspiracji i czekać na dalszy rozwój sytuacji. W walki powstańcze zaangażowało się jednak wielu oficerów AK skierowanych do "NIE", zerwana została łączność ze strukturami organizacji poza stolicą. Gdy Komenda Główna z Woli przez Stare Miasto dotarła do Śródmieścia, płk. Fieldorf dołączył do jej sztabu.

Śródmieście Północ - Śródmieście Południe

Rozkazem Naczelnego Wodza z 28 września 1944 r. mianowany generałem brygady.

Order Orła Białego (30.07.2006), Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (1923), Krzyż Niepodległości (1932), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1937), Krzyż Walecznych (czterokrotnie), Złoty Krzyż Zasługi (1929), Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej

Przed kapitulacją Warszawskiego Korpusu AK gen. "Niedźwiadek" (Leopold Okulicki - od 27.07.1944 r. komendant "NIE") powierzył płk. Fieldorfowi misję odbudowy struktur terenowych organizacji i nakazał powrót do konspiracji, wobec czego Fieldorf wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną. Od października 1944 r. zastępca Komendanta Głównego AK gen. "Niedźwiadka". Pod fałszywym nazwiskiem Walenty Gdanicki ukrywał się w Milanówku, gdzie 7.03.1945 r. został aresztowany przez patrol NKWD. Nierozpoznany został zesłany do obozu pracy na Uralu.

W październiku 1947 r. powrócił z zesłania do Polski i osiedlił się pod fałszywym nazwiskiem w Białej Podlaskiej. Nie powrócił już do pracy konspiracyjnej. Przebywał następnie w Warszawie i Krakowie, a w końcu osiadł w Łodzi, przy dzisiejszej ul. Adama Próchnika. W odpowiedzi na obietnicę amnestii w lutym 1948 r. zgłosił się do Rejonowej Komendy Uzupełnień w Łodzi i ujawnił, podając prawdziwe imię i nazwisko oraz stopień generała brygady. Mimo tego na ewidencję RKU został wciągnięty jako Walenty Gdanicki. W czerwcu tego roku zwrócił się na piśmie do ministra Obrony Narodowej z prośbą o uregulowanie stosunku do służby wojskowej. Pismo podpisał własnym imieniem i nazwiskiem. W październiku 1950 r. spotkał się z gen. Gustawem Paszkiewiczem, wówczas dyrektorem Biura Wojskowego Ministerstwa Leśnictwa, a przed wojną i w czasie kampanii wrześniowej, dowódcą 12. DP. Od byłego przełożonego uzyskał pisemne potwierdzenie przebiegu służby wojskowej w czasie wojny. Z tym dokumentem 10 listopada 1950 r. stawił się w Rejonowej Komendzie Uzupełnień w Łodzi. Po wyjściu z siedziby RKU został aresztowany przez funkcjonariuszy UB, przewieziony do Warszawy i osadzony w areszcie śledczym MBP na ul. Koszykowej. Później przewieziony do więzienia mokotowskiego przy ul. Rakowieckiej 37 i oskarżony o wydawanie rozkazów likwidowania przez AK partyzantów radzieckich. Pomimo tortur i szykan odmówił współpracy z Urzędem Bezpieczeństwa.

Po sfingowanym procesie, w którym przedstawiono wymuszone w śledztwie przez UB zeznania podwładnych gen. Fieldorfa - mjr. Tadeusza Grzmielewskiego "Igora" i płk. Władysława Liniarskiego "Mścisława", których torturowano, generał Fieldorf został 16 kwietnia 1952 skazany w Sądzie Wojewódzkim dla m. st. Warszawy przez sędzię Marię Gurowską (właśc. Maria Sand) na karę śmierci. W wydaniu tego wyroku wzięli udział ławnicy Michał Szymański i Bolesław Malinowski. 20 października 1952 r. Sąd Najwyższy na posiedzeniu w trybie tajnym, pod nieobecność oskarżonego i jedynie na podstawie nadesłanych dokumentów, w składzie sędziowskim: Emil Merz, Gustaw Auscaler i Igor Andrejew, zatwierdził wyrok. Prośba rodziny o ułaskawienie została odrzucona. Prezydent Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Alicja Graff, wicedyrektor Departamentu III Generalnej Prokuratury zwróciła się do naczelnika więzienia o "wydanie niezbędnych zarządzeń do wykonania egzekucji". Wyrok przez powieszenie wykonano 24 lutego 1953 o godz. 15:00 w więzieniu Warszawa-Mokotów przy ul. Rakowieckiej. Miejsce spoczynku ciała Emila Fieldorfa przez wiele lat pozostawało nieznane. W kwietniu 2009 r. pojawiły się informacje, że pracownikom IPN udało się ustalić lokalizację grobu. Ciało generała spoczywa prawdopodobnie na Powązkach, blisko symbolicznego grobu wystawionego dla uczczenia jego pamięci. W lipcu 1958 r. Generalna Prokuratura postanowiła umorzyć śledztwo z powodu braku dowodów winy. W marcu 1989 r. generał Fieldorf został zrehabilitowany, zmieniono postanowienie, "zarzucanej mu zbrodni nie popełnił".