Mimo że w zbiorach ikonograficznych Muzeum Powstania Warszawskiego znajdują się fotografie nie tylko z okresu Powstania, ale także te wykonane od lat międzywojennych po wczesne lata 50., to zdjęć wykonanych w czasie świąt Wielkiejnocy jest wyjątkowo mało. Dominują wśród nich zdjęcia sprzedawców ozdób świątecznych wykonane w latach 30. przez Tadeusza Bukowskiego.
Sprzedawcy ozdób świątecznych na pl. Żelaznej Bramy. Lata 30. XX w. Fot. Tadeusz Bukowski „Bończa”/ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego
Innym przedświątecznym tematem, któremu fotograf poświęcił dużo uwagi, byli sprzedawcy palemek oraz sztucznych kwiatów stojący na placu pomiędzy Halą Mirowską a pałacem Lubomirskich. Mimo że zdjęcia są czarno-białe, łatwo sobie wyobrazić, jak kolorowe stawało się to miejsce – pełne zieleni, czerwieni, żółci – radosnych wiosennych kolorów, kontrastujących z szarością miasta i jego mieszkańców, którzy dopiero niedawno pożegnali się z zimą.
Sprzedawcy sztucznych kwiatów na pl. Żelaznej Bramy, przy Hali Mirowskiej. Lata 30. XX w.
Fot. Tadeusz Bukowski „Bończa”/ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego
To samo miejsce, ale widziane z kolumnady pałacu Lubomirskich, możemy zobaczyć na fotografii jednego z najbardziej znanych przedwojennych fotografów – Henryka Poddębskiego.
Plac Żelaznej Bramy. 1936 r. Fot. Henryk Poddębski/ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego
Odrębnym zbiorem wielkanocnych fotografii w zbiorach Muzeum są zdjęcia przedstawiające Groby Pańskie budowane w latach okupacji w warszawskich kościołach. W związku z wprowadzonym przez Niemców zakazem procesji na ulicach miasta oraz wygłaszania patriotycznych kazań w kościołach, to właśnie Groby Pańskie stały się elementem wyrażania patriotycznych treści. Takie były szczególnie groby w kościele św. Anny przy Krakowskim Przedmieściu, które nawiązywały swoim wystrojem do bieżących wydarzeń. Na zdjęciach widzimy figurę Chrystusa w grobie otoczonym gruzem i spalonymi deskami, będącymi wyraźnym nawiązaniem do zniszczonego we wrześniu 1939 r. miasta.
Grób Pański w kościele św. Anny przy Krakowskim Przedmieściu. 1940–1944. Fot. NN/ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego
Grób Pański w kościele św. Anny przy Krakowskim Przedmieściu. 1941 r. Fot. NN/ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego
Grób Pański w jednym z warszawskich kościołów. 1944 r. Fot. Eugeniusz Haneman/ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego
Wyjątkowym zdjęciem w zbiorach Muzeum jest fotografia Grobu Pańskiego ze zrujnowanego kościoła św. Krzyża. To Grób zbudowany w bocznej nawie w 1945 r. – zwracający uwagę m.in. krzyżami umocowanymi w zawalonym sklepieniu, za którymi widoczny jest gruz z całkowicie zniszczonej północnej wieży z elewacji świątyni.
Innymi ciekawymi fotografiami w zbiorach Muzeum Powstania są te wykonane dokładnie w czasie świąt – pierwszego i drugiego dnia Wielkanocy. To kilka okupacyjnych zdjęć personelu Szpitala Ujazdowskiego przy stole zastawionym babkami drożdżowymi i ozdobami wielkanocnymi oraz sceny z obnoszenia gaiku przez kobiety w obozie jenieckim w Zeithein w Wielkanoc roku 1945 (więcej o obchodzeniu tych świąt przez warszawskich powstańców w artykule „Powstańcza Wielkanoc 1945”: LINK)
Pielęgniarki Oddziału Chirurgicznego VI C Szpitala Ujazdowskiego (trzecia od lewej siostra Anna Kłobukowska) wraz płk.dr. Teofilem Kucharskim (komendantem Szpitala Ujazdowskiego) przy wielkanocnym stole. 1940 r. Fot. NN/ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego
Pielęgniarki Oddziału Chirurgicznego VI C Szpitala Ujazdowskiego przy świątecznym stole (trzecia od lewej siostra Anna Kłobukowska). 1940 r. Fot. NN/ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego
Stalag IV B/H Zeithain (obóz szpitalny - oddział Stalagu IV-B Mühlberg). Polki przygotowujące się do wielkanocnej ceremonii obnoszenia gaiku w obozie. Na pierwszym planie od prawej: Stanisława Mikucka „Sowa”, Krystyna Kunowska "Kuna", Barbara Lewandowska „Wirta”(bokiem, z uniesioną ręką). Po prawej w głębi Irena Gabler „Kucia”; kwiecień 1945 r. Fot. Czesław Gerwel „Orłoś”/ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego
Stalag IV B/H Zeithain (obóz szpitalny – oddział Stalagu IV-B Mühlberg). Obnoszenie wielkanocnego gaiku na terenie obozu; kwiecień 1945 r. Fot. Czesław Gerwel „Orłoś”/ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego
Autor artykułu
Absolwent Szkoły Głównej Handlowej. Varsavianista. Założyciel portalu Warszawa1939.pl (w 2001 r.) i fundacji o tej samej nazwie. Popularyzator historii Warszawy, konsultant historyczny przy licznych wystawach fotograficznych (m.in. w Domu Spotkań z Historią), filmach (m.in. „Miasto Ruin”, „Powstanie Warszawskie”, „Przelot nad zdobytym miastem”), juror konkursów varsavianistycznych („Retroring”, „Warszawa w rozumie”). Specjalista w Dziale Ikonografii i Fotografii Muzeum Powstania Warszawskiego.
