Estoński polityk i dyplomata, Toomas Hendrik Ilves, swoimi działaniami i postawą wpisuje się w realizację celów i ideałów przyświecających Janowi Nowakowi-Jeziorańskiemu – wolności, demokracji, bezpieczeństwa, w tym przede wszystkim wzmacniania więzi między NATO a Europą, ze szczególnym uwzględnieniem krajów bałtyckich i Polski.
Toomas Henrik Ilves wspierał dążenia Polski w procesie akcesji do NATO, dał się poznać jako serdeczny przyjaciel naszego kraju i orędownik współpracy transatlantyckiej. Obecnie prezentuje jasne stanowisko w sprawie wparcia Ukrainy w walce z rosyjskim najeźdźcą. To zaszczyt dla naszego Muzeum, że drugi Medal Kuriera z Warszawy otrzymuje człowiek, którego przekonania, postępowanie i zaangażowanie są tak bliskie wartościom wyznawanym przez Jana Nowaka-Jeziorańskiego.
Jan Ołdakowski, dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego
Zarówno Jan Nowak-Jeziorański, jak i Toomas Hendrik Ilves, kierując się historią swoich narodów oraz wnikliwą analizą bieżących wydarzeń, niedługo przed rozpadem Związku Radzieckiego przestrzegali przed ryzykiem odrodzenia się i nasilenia tendencji imperialnych w Rosji, co przy bierności Zachodu mogło stworzyć poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa Europy Środkowej i Wschodniej, a w konsekwencji – także dla Stanów Zjednoczonych oraz ich europejskich sojuszników.
Jerzy Koźmiński, członek kapituły Medalu Kuriera z Warszawy
Mówiąc metaforycznie, Polska to jest jedyny wielki kraj europejski, który, równie dobrze jak my, Estończycy, rozumie termin: masowe deportacje, czyli bierze po uwagę horror tego, co było naszym doświadczeniem za czasów ZSRR, wcześniej za czasów Imperium Rosyjskiego. (Polska) to przecież wielki kraj w Europie, dlatego też musi mieć prawo wypowiadać się – również wtedy, kiedy inni zachęcają do ignorowania tego, co Polska ma do powiedzenia.
Toomas Hendrik Ilves, były prezydent Estonii, laureat Medalu Kuriera z Warszawy
Teraz w Ameryce jest debata o pomocy dla Ukrainy. Przed nami Amerykanami stoi ten sam wybór jak w latach 30. Wtedy wycofaliśmy się z (zapewnienia) bezpieczeństwa w Europie i doprowadziliśmy Europę, Polskę, Estonię do katastrofy. Musimy pamiętać Jana Nowaka-Jeziorańskiego nie tylko jako postać historyczną, ale jako proroka i przyjaciela wolności.
Daniel Fried, sowietolog, dyplomata, pierwszy laureat Medalu Kuriera z Warszawy
Zdjęcia: Muzeum Powstania Warszawskiego
***
Ustanowiony przez Muzeum Powstania Warszawskiego Medal Kuriera z Warszawy otrzymują osoby propagujące w życiu publicznym, a szczególnie na arenie międzynarodowej, wartości, którymi kierował się Jan Nowak-Jeziorański. Działalność osób uhonorowanych medalem obejmuje podkreślanie wkładu Polaków w tworzenie świata wartości Zachodu, przypominanie o walce Polaków w II wojnie światowej, w tym o poświęceniu Powstańców Warszawskich, a także pracę na rzecz niwelowania długofalowych skutków totalitaryzmów.
Medal Kuriera z Warszawy upamiętnia Nowaka-Jeziorańskiego za jego misję – to, że on zawsze był kurierem między wolnym światem a tymi, którzy potrzebowali. Potrafił dokonywać rzeczy wyjątkowych, ale po swojej pierwszej misji, z którą przyjechał tu do Warszawy powiedzieć, że Zachód nie będzie pomagał Polsce w czasie Powstania Warszawskiego, zrozumiał, że sami nie możemy się bić o wolność.
Jan Ołdakowski, Muzeum Powstania Warszawskiego
Urodził się w rodzinie uchodźców estońskich, dorastał w Stanach Zjednoczonych. Uzyskał licencjat na Uniwersytecie Columbia oraz tytuł magistra psychologii na Uniwersytecie Pensylwanii. W 1984 roku przeniósł się do Monachium, gdzie pracował jako analityk w Radiu Wolna Europa; po paru latach został szefem estońskiej sekcji radia (1988–1993).
W latach 1993–1996 pełnił funkcję ambasadora Estonii w Stanach Zjednoczonych. W 1996 roku został mianowany ministrem spraw zagranicznych Estonii, zajmował to stanowisko do 1998 roku i – ponownie – od 1999 do 2002 roku. Doprowadził do przyjęcia Estonii do Unii Europejskiej i NATO, co nastąpiło w 2004 roku. W latach 2004–2006 był deputowanym do Parlamentu Europejskiego.
W latach 2006–2016 Toomas Hendrik Ilves pełnił funkcję prezydenta Estonii. Po zakończeniu prezydentury spędził trzy i pół roku na Uniwersytecie Stanforda jako stypendysta naukowy Centrum Zaawansowanych Badań w Naukach Behawioralnych oraz wykładowca cyfryzacji zarządzania i usług publicznych. Obecnie doradza Europejskiemu Regionalnemu Biuru Światowej Organizacji Zdrowia w sprawie zdrowia transgranicznego i rozwiązań technologicznych niezbędnych podczas pandemii, wykłada też na Uniwersytecie w Tartu.
Od 1991 roku, czyli od momentu uzyskania niepodległości przez Estonię, Toomas Hendrik Ilves podkreślał znaczenie Polski dla estońskiego i europejskiego bezpieczeństwa. Zaznaczał: „Polska to jedyny duży kraj w Unii Europejskiej, który rozumie pojęcie «masowych deportacji» – coś, czego inne duże kraje w Europie nigdy nie pojęły, bo to część traumy państw bałtyckich”. Jako ambasador Estonii w USA gorąco wspierał polskie aspiracje do członkostwa w NATO – rozumiał, że otworzy to również szanse dla Estonii.
Toomas Hendrik Ilves i sekretarz generalny NATO Anders Fogh Rasmussen. Fot. PAP
Prezydent Toomas Hendrik Ilves odwiedził Polskę aż osiemnaście razy. Umacnianie więzi estońsko-polskich było dla niego tak ważne, że dziennikarz Argo Ideon w książce o prezydenturze Ilvesa poświęcił tej kwestii cały rozdział.
Toomas Hendrik Ilves z Pawłem Ukielskim, zastępcą dyrektora Muzeum Powstania Warszawskiego, podczas wizyty w Muzeum Powstania Warszawskiego w 2014 roku. Fot. MPW
W 2014 roku Ilves został odznaczony Orderem Orła Białego. Trzy lata później uhonorowano go Rycerzem Wolności – nagrodą Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego przyznaną za „działalność na rzecz promowania wartości demokratycznych i proeuropejskich w kraju i na świecie”. W 2021 roku estoński polityk wręczył tę samą nagrodę Aleksiejowi Nawalnemu. W imieniu lidera rosyjskiej opozycji – więzionego przez reżim Władimira Putina – nagrodę odebrali Leonid Wołkow i Władimir Miłow, współpracownicy Nawalnego.
***
