Podczas uroczystej gali uhonorowaliśmy wyjątkowe osoby, dla których – tak jak dla samego patrona Nagrody – bezinteresowne pomaganie innym jest odruchem naturalnym. Poznajcie współczesnych „powstańców czasów pokoju” – laureatów XI edycji Nagrody im. Jana Rodowicza „Anody”.

Laureaci kolejnych edycji Nagrody zaświadczają, że ideały najważniejsze dla naszej wspólnoty narodowej trwają w sercach współczesnych Polaków. Niech państwa przykład będzie inspiracją do czynienia dobra dla innych. Niech dzięki temu nasz kraj staje się miejscem, gdzie zawsze dostrzega się potrzebujących, a pomagających im – docenia.

List Andrzeja Dudy, Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (fragment listu powyżej), odczytała Barbara Fedyszak-Radziejowska, doradca Prezydenta RP.

Powstańcy Warszawscy należeli do największego pokolenia polskiej historii – pokolenia Armii Krajowej. Ci młodzi ludzie, wśród których znajdował się Jan Rodowicz „Anoda”, chcieli normalnie żyć – uczyć się, pracować, zakładać rodziny; byli tacy sami jak dzisiejsi młodzi Polacy. Wojna przekreśliła te plany… W sytuacji najtrudniejszej wojennej próby potrafili się zorganizować. Okazali męstwo i upór, przełamali strach i bierność. Dziś żyjemy w czasach pokoju. Ale także w czasach pokoju potrzebujemy ludzi gotowych do działania, nieobojętnych na zło, gotowych do pomocy innym. Dzięki takim ludziom buduje się nasza codzienna solidarność, buduje się cierpliwie lepsza, wolna Polska o którą walczyli Powstańcy Warszawscy. Chcemy, aby ich świadectwo, ich praca stanowiły przykład dla innych, że warto dzielić się dobrem.

Dariusz Gawin, zastępca dyrektora Muzeum Powstania Warszawskiego (fragment mowy powitalnej)

Laureaci XI edycji Nagrody im. Jana Rodowicza „Anody”

Nagroda Honorowa. Laureat: JERZY SZUMAŃSKI

Jerzy Szumański ps. Wig – Powstaniec Warszawski, obecnie mieszka we Francji. Żołnierz Armii Krajowej; w Pułku „Baszta” dowodził sekcją rozminowywania. Więziony w Pruszkowie. Po wojnie studiował we Wrocławiu, wrócił do konspiracji w ramach Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Z powodu antykomunistycznej działalności ojca, pułkownika Mieczysława Szumańskiego, wraz z rodziną został zmuszony do emigracji.

Od 2004 roku współpracuje ze Stowarzyszeniem Paroles d’Hommes et de Femmes i prowadzi wykłady o drugiej wojnie światowej. Dzięki Jerzemu Szumańskiemu francuscy licealiści odkrywają historię kompletnie im nieznaną, o której podręczniki milczą.

W 2023 roku Jerzy Szumański otrzymał z rąk prezydenta Andrzeja Dudy stopień oficerski podporucznika.

Tę nagrodę chciałbym zadedykować młodzieży, która mnie słucha. Mówię do nich, że bardzo ważną rzeczą jest to, że oni mają prawo głosu – prawo do decyzji o tym, co będzie się działo w ich kraju. Wolność to nie jest coś, co otrzymuje się na zawsze. Trzeba dbać o to – ja bym nawet powiedział: walczyć – żeby tę wolność utrzymać i mieć. To jest jedno. A drugie to pomoc innym – żeby zawsze szanować poglądy i uczucia innych.

Jerzy Szumański ps. Wig, laureat Nagrody Honorowej

Dzięki Powstańcom Warszawskim, którzy przeżyli – bez względu na to, gdzie po wojnie rzucił ich los – widzimy charakterystyczną postawę ludzi godnych, odważnych, prawych, wiernych zasadom i aktywnych społecznie. Porucznik Jerzy Szumański, bohater czasu wojny, jest wzorem aktywności społecznej w czasie pokoju, dlatego Kapituła postanowiła uhonorować zasługi żołnierza Powstania Warszawskiego o pseudonimie „Wig” Nagrodą Honorową.

Jan Rodowicz, stryjeczny bratanek Jana Rodowicza „Anody", przewodniczący Kapituły Nagrody im. Jana Rodowicza „Anody (fragment laudacji)

Kategoria „Wyjątkowy czyn”. Laureat: DAMIAN DUDA

Damian Duda – nauczyciel akademicki, z wykształcenia historyk, z wyboru medyk, współzałożyciel i prezes Fundacji W Międzyczasie skupiającej polskich medyków pola walki, a także dyrektor projektu „Academy 24”.

Od 2014 roku jest wolontariuszem działającym w rejonach objętych konfliktami zbrojnymi. Pełni funkcję szefa polskiego zespołu ratowników na frontach walczącej Ukrainy. Jako medyk pola walki dobrowolnie – pod ostrzałem, ryzykując życie – ratuje rannych żołnierzy i poszkodowanych cywilów. Był też w Syrii i Iraku.

Z zespołem medyków idzie na linię ognia tuż za wojskiem. W zależności od okoliczności udaje im się uratować od jednego do pięćdziesięciu rannych dziennie.

Od 2007 roku w ramach Legii Akademickiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego przygotowywał studentów do służby wojskowej. Od 2017 roku służył w Wojskach Obrony Terytorialnej. Doświadczeniami i wiedzą dzieli się z innymi, m.in. w celu podniesienia poziomu wyszkolenia polskich żołnierzy. Angażuje się w kampanie społeczne na rzecz zwiększenia wspólnego bezpieczeństwa. Przyczynił się do wydania przez Rządowe Centrum Bezpieczeństwa publikacji „Bądź gotowy – poradnik czasu wojny i pokoju”.

Został odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi za ratowanie życia ludzkiego i bohaterską postawę podczas tragicznych wydarzeń na Giewoncie w sierpniu 2019 roku. We wrześniu 2023 roku prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski wręczył mu ukraińskie odznaczenie państwowe. Prezydent w uzasadnieniu stwierdził: „Damian Duda jest cywilnym ochotnikiem i medykiem, który zebrał zespół medyków, by ratować naszych rannych żołnierzy w pobliżu linii frontu. Stworzył fundusz, aby pomagać lekarzom, zapewniać szkolenia i niezbędną pomoc medyczną. Dziękuję Polsce za nieocenione wsparcie i solidarność”.

Żołnierz to nie jest mięso armatnie posyłane bezmyślnie na śmierć, tylko najważniejszy czynnik na polu walki, który musi przeżyć. Pan i pana zespół medyczny od lat walczycie o życie ukraińskich żołnierzy. Udzielacie im pierwszej pomocy, często pod ogniem Rosjan ewakuujecie rannych na bezpieczne tyły. Pokazaliście, jak ważne jest życie żołnierza, i dajecie nadzieję innym, że wrócą do swoich rodzin. Dla mnie nie jest pan bohaterem. Jest pan aniołem na polu walki, który potrafi zatrzymać czas. I dać nadzieję i szansę rannemu na przeżycie.

płk Piotr Gąstał, Kapituła Nagrody im. Jana Rodowicza „Anody” (fragment laudacji)

Jest taki wiersz, że cały świat śpi spokojnie i nie wie, że na wojnie nie jest jak w żołnierskim śpiewie. Dziękuję za to wyróżnienie w miejscu dla mnie niezwykle ważnym – dla osoby, która wychowała się na legendzie powstańczych biografii, powstańczego bohaterstwa. Dziękuję za to, że to miejsce budowało moją decyzję o tym, żeby zachować się jak trzeba. Dziękuję wszystkim za pomoc, za wsparcie, dlatego że bez was – bez całego mnóstwa wolontariuszy, ludzi dobrej woli, ludzi wspierających nas swoimi środkami nasza praca nie miałaby miejsca.

Damian Duda, laureat w kategorii „Wyjątkowy czyn” (fragment przemówienia)

Kategoria „Akcja społeczna”. Laureatka: AGNIESZKA SIKORA

Agnieszka Sikora –  założycielka warszawskiej Fundacji PoDRUGIE. Pierwotnie organizacja, istniejąca od 2011 roku, wspierała młodzież z placówek resocjalizacyjnych, z czasem zaczęła skupiać się przede wszystkim na młodych osobach zagrożonych bezdomnością i mających problemy z zakwaterowaniem po opuszczeniu ośrodka – dla podopiecznych placówek resocjalizacyjnych powrót do rodziny często oznaczałby powrót do dawnych schematów i złych nawyków.

W trakcie działalności Fundacji okazało się, że problem bezdomności dotyczy również młodzieży opuszczającej pieczę zastępczą oraz – coraz częściej – młodych ludzi w trudnej sytuacji rodzinnej. Noclegownie i schroniska nie tworzą odpowiednich warunków dla młodych pozbawionych dachu nad głową: utrwalają ich tożsamość jako „osoby bezdomnej” i tym samym znacząco zmniejszają szanse na pokonanie kryzysu.

Stąd inauguracja w 2022 roku Domu dla Młodzieży, który zapewnia schronienie młodym ludziom (w wieku 18–25 lat) znajdującym się w kryzysie bezdomności. Dom oznacza dla nich nie tylko bezpieczną przystań, lecz także opiekę psychologów, terapeutów uzależnień, prawników i doradców zawodowych. Jest schronieniem, miejscem budowania relacji, poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji. Pozwala to kształtować dojrzałe postawy oparte na przyzwoitości, uczciwości, szacunku do drugiego człowieka.

Działalność Domu jest możliwe dzięki zaangażowaniu wielu podmiotów z sektora prywatnego, których do włączenia się w tę inicjatywę Agnieszka Sikora przekonywała od wielu lat, pokazując problem bezdomności młodych ludzi w Polsce i uwrażliwiając na ich sytuację.

W Fundacji PoDRUGIE, m.in. dzięki Domowi dla Młodzieży, ale również dzięki możliwości uzyskania zakwaterowania w tzw. mieszkaniu treningowym, młodzi ludzie mogą zacząć zmieniać swoją sytuację – dostają dom, idą do pracy, podejmują leczenie i zaczynają być konstruktywnym członkiem społeczności. Fundacja jest jedyną organizacją w Polsce, która tak kompleksowo zajęła się problemem bezdomności młodych.

Mamy XXI wiek, jesteśmy w Europie, tyle doświadczyliśmy, tyle wiemy o świecie, o życiu, a mamy w Polsce bezdomność – bezdomność, która dotyka osoby mające 18, 19, 20 lat. Dom to jest coś bardzo podstawowego. To jest łózko, to jest talerz zupy, to jest ciepła kąpiel, to jest bezpieczeństwo. Wielu młodych ludzi tego nie ma. Jestem zaszczycona, że mogę im to dawać. Bardzo za to dziękuję.

Agnieszka Sikora, laureatka w kategorii „Akcja społeczna” (fragment przemówienia)

Kategoria „Całokształt dokonań”. Laureat: WOJCIECH KOWALCZYK

Wojciech Kowalczyk pracuje na stanowisku głównego specjalisty do spraw osób z niepełnosprawnościami w Urzędzie Miasta Legionowo. Urodził się z rdzeniowym zanikiem mięśni (SMA). Obecnie jest całkowicie sparaliżowany.

Inicjator wielu projektów, których celem jest poprawa komfortu życia osób z niepełnosprawnościami i stworzenie warunków do aktywności obywatelskiej, takich jak nowatorski w Legionowie program „Asystent osób niepełnosprawnych” czy zmiany w dostępności architektury miasta.

W 2018 roku Wojciech Kowalczyk wywalczył refundację leku dla chorych na SMA – wytrwałość i silna wola mężczyzny spowodowały, że obecnie terapia jest dostępna w Polsce dla wszystkich dotkniętych tą chorobą.

Jest społecznikiem, walczy o prawo osób z niepełnosprawnościami do godnego życia. Jego działania integrują ludzi wokół pozytywnych wartości.

Laureat m.in. konkursu „Człowiek bez barier” 2019 (zdobył nagrodę kapituły i nagrodę publiczności), finalista konkursu „Europa to my” 2015.

Urodził się z rdzeniowym zanikiem mięśni, SMA. Kiedy był niemowlęciem, lekarze orzekli, że nie dożyje czwartego roku życia. Maturę zdawał na leżąco. Zaczął szukać odpowiedzi, jak odmienić swoje życie i innych chorych na SMA. Pisał listy do klinik na całym świecie. Miał nadzieję pomimo tego, że nikt wcześniej nie dawał mu szans na życie. Miał odwagę marzyć. Miał siłę mieć nadzieję wtedy, gdy nikt jej nie miał.

Ewa Błaszczyk, Kapituła Nagrody im. Jana Rodowicza „Anody” (fragment laudacji)

Niepełnosprawność nie jest barierą. Można z nią zakładać rodzinę; żyć; studiować; rozwijać się… Życie jest ogromną wartością; jest nieustanną nadzieją. A jeśli nie możemy z niepełnosprawnością pracować, to możemy kochać i być kochani – bo życie ma sens. Będę aktywny do ostatniego uśmiechu!

Wojciech Kowalczyk, laureat w kategorii „Całokształt dokonań” (fragment przemówienia)

Obecnością na gali zaszczycili nas Powstańcy Warszawscy: Czesława Sielska „Nina", prof. Leszek Żukowski „Antek" (na zdjęciu), Janusz Maksymowicz „Janosz"

Uroczystość uświetnił występ Nataszy Urbańskiej z zespołem

 ***

Wyboru nominowanych i laureatów w XI edycji Nagrody im. Jana Rodowicza „Anody” dokonała Kapituła, w której zasiedli: ks. Andrzej Augustyński, Ewa Błaszczyk, Jacek Dębicki, płk Piotr Gąstał, Anna Gołębicka, dr Dariusz Karłowicz, Paweł Łukasiak, Olga Puncewicz, Jan Rodowicz, Jakub Wygnański.

:: Organizatorem Nagrody jest Muzeum Powstania Warszawskiego
:: Mecenasem Nagrody jest Fundacja PKO Banku Polskiego
:: Partnerem gali finałowej jest PGZ
:: Mecenasem Muzeum jest PZU
:: Partnerem strategicznym Muzeum jest PGE
:: Patronat medialny sprawują: Program 1 TVP, Program 1 Polskiego Radia, Radio Dla Ciebie, portal NGO.PL oraz AMS.
:: Partnerami akcji są: Stowarzyszenie Gazet Lokalnych, Fundacja Media Forum, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, Klub Inteligencji Katolickiej w Warszawie, Stowarzyszenie Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL.

***

Zdjęcia: Katarzyna Stefanowska, Michał Zajączkowski / Muzeum Powstania Warszawskiego.

Za stronę wizualną materiałów filmowych o nominowanych w XI edycji Nagrody im. Jana Rodowicza „Anody” odpowiadał Tomasz Nizielski. Autorką koncepcji wywiadów i scenariuszy materiałów filmowych jest Agnieszka Szwajgier. Nagranie w Paryżu zrealizował Etienne Castelein