18 września 1944 r., w ramach operacji „Frantic VII”, powstańcza Warszawa otrzymała największy ze zrzutów zaopatrzeniowych. Muzeum Powstania Warszawskiego, dzięki współpracy z Air Force Historical Research Agency, pozyskało kopie dokumentów związanych z operacją.
Pomiędzy godz. 5.55 a 6.20 18 września 1944 r. pod eskortą z lotnisk południowo-wschodniej Anglii wystartowało 110 bombowców Boeing B-17 Flying Fortress („latająca forteca”) z amerykańskiej 8 Armii Powietrznej. Amerykanie przelecieli nad Morzem Północnym, nad terytorium duńskim, niemieckim, a następnie nad okupowaną Polską.
Mapa pokazująca trasę przelotu amerykańskich samolotów, które dokonały zrzutu dla Warszawy. Fot. ze zbiorów Air Force Historical Research Agency
Podczas przelotu wyprawa została zaatakowana przez Niemców, którzy zestrzelili jedną z „fortec” nad Dziekanowem Leśnym. Zginęło wówczas siedmiu lotników wraz z dowódcą, porucznikiem Francisem E. Akinsem. Poległ ponadto ppor. Paul R. Hibbard – śmiertelnie ranny od 20-milimetrowego pocisku, który trafił w kabinę pilotowanej przez niego „fortecy”, a nawigator ppor. Jack P. Stovall i tylny strzelec sierż. sztab. Robert E. Underwood zostali ciężko ranni. Drugi pilot zdołał jednak utrzymać maszynę w szyku.
Amerykański samolot Boeing B-17 Flying Fortress nad Warszawą. Fot. ze zbiorów Air Force Historical Research Agency
Amerykanie w walce powietrznej stracili ponadto dwa myśliwce North American P-51 Mustang. Jedna z maszyn spadła na pole we wsi Stara Wrona, a druga kilka kilometrów na północ od Nasielska, w rejonie miejscowości Kątne. Piloci obu samolotów, tj. ppor. Joseph Vigna i ppor. Robert Peters, zginęli.
Pułkownik Karl Truesdell, dowódca operacji „Frantic VII”, podczas rozmowy z oficerami tuż przed odlotem w kierunku Warszawy. Fot. ze zbiorów Air Force Historical Research Agency
Z przyczyn technicznych nad Warszawą zrzutu dokonało tylko 101 boeingów. Operację przeprowadzono z wysokości ok. 5 kilometrów – nagle nad Śródmieściem, Żoliborzem i Mokotowem otworzyło się ponad tysiąc spadochronów. Pod ich czaszami umocowane były zasobniki zawierające broń (w tym niemiecką porzuconą przez Wehrmacht na froncie zachodnim), amunicję, granaty, lonty, materiały wybuchowe, żywność i medykamenty. Niestety, na pozycje powstańcze spadło ich zaledwie 288, co stanowiło 25 proc. zrzutu. Część zasobników spadła do Wisły, część na Pragę, zajętą już przez Armię Czerwoną. Większość zrzutu trafiła jednak w ręce niemieckie. Po wykonaniu zadania amerykańskie „latające fortece” wylądowały na sowieckich lotniskach na Ukrainie.
Zasobniki zrzucane nad Warszawą. Fot. ze zbiorów Air Force Historical Research Agency
Zasobniki z zaopatrzeniem zrzucone nad Warszawą podczas operacji „Frantic VII". Fot. ze zbiorów Air Force Historical Research Agency
Pamiętając o tym największym zrzucie dla walczącej Warszawy, Muzeum Powstania Warszawskiego nawiązało współpracę z Air Force Historical Research Agency. W wyniku porozumienia do Muzeum trafiły wysokiej jakości kopie dokumentów poświęconych operacji „Frantic VII”. To ponad 2000 stron archiwaliów zawierających m.in. materiały dotyczące zestrzelonych załóg oraz raporty strat, dokumenty operacyjne, historie jednostek biorących udział w operacji, zdjęcia, zapisy rozmów przez radiostacje.
Teczka zawierająca dokumenty operacji „Frantic VII”. Fot. ze zbiorów Air Force Historical Research Agency
Dokumenty te są głównym źródłem do badania operacji „Frantic VII”. Ukazują nie tylko fazę jej planowania, ale także przebieg. Analizując je, można ponadto prześledzić proces decyzyjny ,w którym brali udział przedstawiciele rządów państw alianckich. Tym samym dokumenty te stanowią jedno z najważniejszych źródeł do badania spraw związanych ze wsparciem lotniczym dla Powstania Warszawskiego.
Przekazanie dokumentów dotyczących operacji „Frantic VII” w Muzeum Powstania Warszawskiego. Fot. Katarzyna Stefanowska/Muzeum Powstania Warszawskiego
***
Przekazanie dokumentów dotyczących operacji „Frantic VII” wpisuje się w dziedzictwo polsko-amerykańskiego braterstwa broni i stanowi kolejny krok we wspólnym badaniu przeszłości, zapoczątkowanym we wrześniu 2022 r. przez congresswoman Marcy Kaptur i dyrektora Muzeum Powstania Warszawskiego Jana Ołdakowskiego, w obecności gen. Marka A. Milleya – uroczystym podpisaniem aktu założycielskiego projektu „Liberty Road”.
