Tytus Józef Karlikowski

"Tytus"

dowódca sekcji rkm

starszy strzelec

Łęczyca

Roman - Maria z domu Possart

Od 1933 r. uczeń Szkoły Powszechnej przy ul. Wspólnej 41, od 1935 r. kontynuował naukę w Szkole Powszechnej Nr. 40 przy ul. Nowy Świat 6. W czerwcu 1939 r. zdał egzamin wstępny do Państwowego Gimnazjum i Liceum Męskiego im. Tadeusza Reytana przy ul. Rakowieckiej 23. Od stycznia 1937 r. członek 146. Mazowieckiej Drużyny Harcerzy we Włochach pod Warszawą, skąd wiosną 1939 r. został oddelegowany do pełnienia funkcji przybocznego w nowo organizowanej drużynie ZHP w pobliskich Jelonkach. W listopadzie rozpoczyna naukę w Gimnazjum im. Reytana. Po zarekwirowaniu budynku szkoły przez Niemców, kontynuuje naukę w budynku byłego Gimnazjum i Liceum Władysława Giżyckiego przy ul. Puławskiej 113, przy czym szkoła działa jako "Prywatna Szkoła Ogrodnicza I st. Władysława Giżyckiego".

We wrześniu 1939 r. uczestniczy w obronie stolicy; jest łącznikiem Wojennego Pogotowia Harcerzy.

"Tytus", "Wąż"

W konspiracji od lutego 1940 r. - wprowadzony do jednego z zastępów tajnego harcerstwa, organizowanych na terenie Szkoły Giżyckiego przez starszego kolegę Juliusza Bogdana Deczkowskiego ps. "Laudański". Większość członków jego drużyny stanowili harcerze z 42. Warszawskiej Lotniczej Drużyny Harcerzy im. Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury, której drużynowym, po aresztowaniu przez Gestapo w kwietniu 1941 r. hm. Ludwika Rymarza, został Eugeniusz Koecher ps. "Kołczan". Wraz z drużyną wchodzi w skład Szarych Szeregów, w których bierze udział w kolejnych szkoleniach i akcjach Organizacji Małego Sabotażu "Wawer". Należy do plutonu - Hufca "Południe" (PD - "SAD" - "Sabotaż i Dywersja"), dowodzonego przez Jana Bytnara "Rudego", będąc członkiem 3. drużyny ("SAD-300") dowodzonej przez "Kołczana". W czerwcu 1943 r. uzyskuje "małą maturę", a od września tego roku uczęszcza na tajne komplety Liceum im. Batorego. W latach 1942-1943 kończy kursy "Wielkiej Dywersji" (WD), "Filtry" (wyszkolenie sapersko-minerskie), oraz "Belweder" (Szkoła Niższych Dowódców), otrzymując w październiku 1943 r. awans do stopnia starszego strzelca. W tym okresie uczestniczył w kilku akcjach bojowych: ubezpieczenie narady Komendy Głównej AK odbywającej się w lokalu konspiracyjnym przy ul. Jaworzyńskiej, przygotowanie i odbiór broni po akcji "Meksyk II" (odbicie Jana Bytnara pod Arsenałem - 26.03.1943), przygotowania do akcji "Meksyk III" (próba obicia Tytusa Trzcińskiego na pl. Starynkiewicza); akcja "Meksyk IV" (próba odbicia Naczelnika Szarych Szeregów Floriana Marciniaka na ul. Koszykowej); opróżnienie magazynu - mieszkania, po śmierci Tadeusza Mirowskiego "Oracza". Powyższe akcje przeprowadzone zostały przez warszawskie Grupy Szturmowe (GS) Szarych Szeregów w okresie od lutego do czerwca 1943 r. Aby móc w nich uczestniczyć oraz brać udział w dalszych działaniach bojowych GS zawyżył swój wiek o trzy lata, podając rok urodzenia 1924 - był w tym czasie jednym z najmłodszych żołnierzy oddziału, natomiast Grupy Szturmowe z zasady skupiały tylko młodzież pełnoletnią. 26 września 1943 r. uczestniczył w akcji "Wilanów" wchodząc w skład 10-osobowej sekcji "przeprawa". W następnym miesiącu brał udział w przerzucie broni po tej akcji z Radości do Falenicy, i po kilku dniach z Falenicy do magazynu 1. kompanii "Felek", mieszczącego się w kotłowni przy ul. Hipotecznej 5 w Warszawie. Po reorganizacji GS i utworzeniu batalionu "Zośka" (1.09.1943) wchodzi w skład 3. drużyny II plutonu "Alek" 2. kompanii "Rudy". Jesienią tego roku uczestniczy w ulicznych patrolach plutonu, które w okresie nasilającego się niemieckiego terroru miały za zadanie zbrojną interwencję w przypadku napotkania oddziałów policji niemieckiej. W maju i czerwcu 1944 r. uczestniczy w leśnym szkoleniu pod Wyszkowem w ramach akcji "Par I". Przydział w lipcu 1944 r.: Kedyw Komendy Głównej Armii Krajowej - Brygada Dywersyjna "Broda 53" - batalion "Zośka" - 2. kompania "Rudy” - II pluton "Alek”

Warszawa ul. Wspólna 10

Armia Krajowa - batalion "Kiliński" - ochotnik (1-5.08.1944), następnie zgrupowanie "Radosław" (Kedyw KG AK) - Brygada Dywersyjna "Broda 53" - batalion "Zośka" - 2. kompania "Rudy” - II pluton "Alek” - 3. drużyna.

Śródmieście Północ - Wola - Stare Miasto (szpitale) - kanały - Śródmieście Północ (szpitale). 1 sierpnia 1944 r. zostaje odcięty od miejsca koncentracji batalionu (fabryka Telefunken ul. Mireckiego), z rozkazu "Sosny" (Tadeusz Maślonkowski) pełniąc służbę na posterunku obserwacyjnym przy ul. Ciepłej róg Krochmalnej, gdzie jeszcze przed godziną "W", rozpoczęto walkę o koszary policji granatowej przy ul. Ciepłej 13. Po napotkaniu żołnierza z "Zośki" Janusza Łyszkowskiego ps. "Joe" i Bohdana Czarneckiego ps. "Mors" z "Parasola" - również odciętych od miejsca koncentracji - włącza się z nimi do walki w rejonie Zielna - Marszałkowska - Świętokrzyska. Od "Joe" otrzymuje konspiracyjny granat typu "filipinka" i pistolet kal. 7,65 mm. Na ul. Marszałkowskiej w trójkę zaatakowali przejeżdżający odkryty samochód policyjny, którego załoga z broni ręcznej i rkm-u ostrzeliwała kamienice. Celnie rzucona "filipinka" zatrzymała pojazd i ogłuszyła Niemców. W dym wybuchu ruszyli powstańcy, którzy po krótkiej walce zniszczyli wrogi oddział, a "Tytus" zdobył sowiecki rkm DP (ręczny karabin maszynowy Diegtiariowa, kal. 7,62 mm). Do 5 sierpnia uczestniczy w walkach batalionu "Kiliński"; m.in. bierze udział w pierwszej próbie zdobycia PAST-y na ul. Zielnej 37-39. Po uzyskaniu zgody dowódcy odcinka przedostaje się wraz z "Joe" na Wolę, gdzie dołączają do macierzystego batalionu. W składzie plutonu "Alek" bierze udział w walkach o wolskie cmentarze wyznaniowe, na ul. Okopowej i w gruzach dawnego getta - jako dowódca sekcji rkm (broń zdobyta 1.08.1944 na Marszałkowskiej). W następnych dniach walczy na cmentarzach wyznaniowych; podczas tych walk zostaje ciężko ranny 11 sierpnia 1944 r. i wyłączony z dalszych działań bojowych oddziału.

Ranny po raz pierwszy 8.08.1944 r. - rana postrzałowa lewej ręki podczas walk na Cmentarzu Ewangelickim - opatrzony powrócił do walki. Po raz drugi ranny 11.08.1944 r. odłamkami granatnika w czasie walk na Cmentarzu Żydowskim - rozległe obrażenia na całym ciele; głównie ręce, nogi, poważne uszkodzenie prawego oka. Ewakuowany z Woli i przewieziony do Szpitala św. Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej, gdzie przebywał do 13 sierpnia, po czym został przeniesiony do Centralnego Szpitala Chirurgicznego nr. 1 przy ul. Długiej 7 (Pałac Raczyńskich). Po czterech dniach przetransportowany do szpitala batalionowego Miodowa 23 / Długa 21 (szpital dr "Broma"). Nazajutrz, 18 sierpnia 1944 r. podczas bombardowania szpitala, ranny po raz trzeci - odłamkami w plecy. Nieprzytomnego wydobyto spod gruzów, dzięki leżącemu obok koledze - "Władkowi" (Władysław Jotkiewicz), wyciągniętemu wcześniej z gruzów zawalonej sali, który sam ranny dał sygnał, że w gruzach jest jeszcze "Tytus". W szpitalu na ul. Miodowej przebywał do czasu opuszczenia Starego Miasta przez oddziały powstańcze. W grupie rannych żołnierzy "Zośki" prowadzonych przez sierż. "Śwista" (Stanisław Sieradzki) - kanałami do włazu Nowy Świat - Warecka "przeciągnęła go", wykazując wielki hart ducha i poświęcenie, sanitariuszka "Dorotka" (Maria Michałowska, włączona do "Zośki" na Starym Mieście, poległa 14.09.1944 na ul. Ludnej). W Śródmieściu przebywał początkowo w szpitalu polowym przy ul. Wspólnej 27, a następnie od 5 do 10 września w domu rodziców przy ul. Wspólnej 10. Do kapitulacji pozostawał w szpitalu polowym przy ul. Lwowskiej. W wyniku ran utracił wzrok prawego oka, miał pełny bezwład lewej ręki i częściowy bezwład lewej nogi.

Jego siostra Grażyna była żołnierzem WSK na Mokotowie.

Wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną. Trafił do obozu przejściowego w Pruszkowie (Dulag 121), z którego, ze względu na ciężki stan zdrowia został przewieziony w okolice Włoszczowej, skąd po udzieleniu pomocy lekarskiej został skierowany na dalsze leczenie szpitalne w rejon Piotrkowa Trybunalskiego, gdzie z polecenia płk. Radosława" (Jan Mazurkiewicz) znajdował się pod opieką lokalnej placówki AK. W listopadzie 1944 r. został przewieziony do Krakowa, gdzie poddano go operacji usunięcia gałki ocznej. Po przejściu frontu zamieszkał z rodzicami w Łodzi. Od lutego 1945 r. kontynuował naukę w łódzkim Liceum im. Mikołaja Kopernika, gdzie w czerwcu tego roku zdał maturę.

We wrześniu 1945 r. z grupą "zośkowców" ujawnił się przed "Komisją Likwidacyjną b. AK". W październiku rozpoczął studia w Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego. W 1946 r. przenosi się do Warszawy na Wydział Leśny Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego (SGGW). Studia kończy w 1951 r. uzyskując stopień magistra inżyniera nauk leśnych. W 1948 r., będąc studentem III roku studiów, rozpoczął pracę zarobkową w Instytucie Badawczym Leśnictwa w Zakładzie Ochrony Lasu, prowadzonym przez prof. Mariana Nunberga. Od 1950 r. bierze udział w licznych akcjach zwalczania gradacji szkodliwych owadów leśnych, specjalizując się w zagadnieniach walki z pędrakami chrabąszczy. Od 1952 r. przejmuje nadzór w zakresie ochrony nad lasami w Okręgach Lasów Państwowych: Łódź, Lublin, Szczecin i Szczecinek. Szkoli personel inżynieryjny i techniczny w zwalczaniu gradacji owadzich. W latach 1956-1959 bierze udział w pierwszych próbach zwalczania brudnicy mniszki przy zastosowaniu preparatów zamgławiających. Badania w zakresie zwalczania pędraków chrząszcza są tematem jego pracy doktorskiej. Stopień doktora uzyskuje w 1962 r. W latach 1959-1965, nie przerywając pracy naukowej, pełni obowiązki Sekretarza Naukowego Instytutu Badawczego Leśnictwa. W 1963 r. organizuje w IBL Zakład Ochrony Przeciwpożarowej Lasu. Oprócz obserwacji napowietrznej prowadzonej przy pomocy samolotów, opracowuje zasady obserwacji terenów leśnych za pomocą telewizji przemysłowej. Badania te prowadzi przez 4 lata, a zaproponowany na podstawie tych badań zestaw sprzętu wraz z metodą obserwacji zostaje upowszechniony w Lasach Państwowych. Opracowuje także metodę prognozowania pożarów lasów. Jego prace, zmierzające do stosowania samolotów rolniczych w ochronie przeciwpożarowej lasów, doprowadziły w 1984 r. do kompleksowego wykorzystania samolotów w leśnictwie. Współpraca jego Zakładu z konstruktorami WSK Mielec i WSK Okęcie doprowadziła do podjęcia produkcji samolotu "M-18 Dromader" w wersji pożarniczej i samolotu gaśniczego PZL 106 "Kruk" BR, a także śmigłowców "Mi-2" i "Sokół". Od 1967 r. prowadzi zajęcia w Studium Podyplomowym Wydziału Leśnego SGGW. W 1971 r. opracował program profilaktyki przeciwpożarowej lasu oraz podstaw wiedzy o lesie, wprowadzony do toku studiów Wyższej Oficerskiej Szkoły Pożarniczej w Warszawie od roku akademickiego 1974/75. W latach 1982-1987 sprawował funkcję kierownika Katedry Profilaktyki Pożarniczej w Szkole Głównej Służby Pożarniczej. W 1978 r. uzyskuje stopień doktora habilitowanego, w 1981 r. mianowany profesorem nadzwyczajnym nauk leśnych. Członek Rady Naukowej przy Instytucie Badawczym Leśnictwa (1962-2001). Sekretarz tejże Rady od 1959 r. do 1975 r. i zastępca Przewodniczącego Rady w latach 1981-1983. Członek Rady Naukowej Ogrodu Botanicznego PAN w latach 1975-1977, członek Komitetu Techniki Rolniczej PAN od 1979 r. oraz Komitetu Nauk Leśnych PAN od 1981 r. Ponadto członek wielu Komisji, Stowarzyszeń krajowych, resortowych, NOT. Uczestnik 3-miesięcznego stażu naukowego w 1967 r. w ramach stypendium FAO oraz wielu konferencji i seminariów naukowych w szeregu krajów Europy i w Japonii. Od 1964 r. członek, a od 1981 r. zastępca przewodniczącego "Sekcji badania pożarów leśnych" w Międzynarodowej Unii Leśnych Organizacji Badawczych (IUFRO - International Union of Forest Research Organizations). Na posiedzeniu Sekcji we Francji w marcu 1988 r. powołany na przewodniczącego podsekcji Zwalczanie Pożarów Leśnych. Od 1981 r. przewodniczący, a od 1987 r. zastępca przewodniczącego FAO/ECE przy ONZ w Genewie. Autor licznych opracowań naukowych i pięciu wdrożonych do praktyki patentów (trzech indywidualnych i dwóch zespołowych) z zakresu zwalczania pożarów leśnych. Promotor ok. 250 absolwentów Wyższej Oficerskiej Szkoły Pożarniczej i SGSP. Za dorobek w pracy naukowo-badawczej i dydaktycznej dla ochrony przeciwpożarowej wyróżniony w latach: 1982, 1995 i 1998 indywidualną Nagrodą Ministra Leśnictwa oraz w 1984 r. Nagrodą zespołową. Od czerwca 1999 r. na emeryturze - nadal współpracował z Instytutem Badawczym Leśnictwa.

Od pierwszych lat powojennych czynnie uczestniczył w działaniach Środowiska byłych żołnierzy batalionu "Zośka". W 1945 r. brał udział w licznych ekshumacjach poległych koleżanek i kolegów na całym szlaku bojowym batalionu, uczestniczył tworzeniu Kwater Wojennych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, w zbieraniu dokumentów i relacji, organizowaniu pomocy rodzinom poległych (za co w latach 1949-1952 był wielokrotnie przesłuchiwany przez funkcjonariuszy UB). Przez wiele lat był głównym dostawcą brzozowych krzyży dla Kwater Wojennych Batalionu "Zośka" na Powązkach. W Środowisku pełnił obowiązki wiceprzewodniczącego i przewodniczącego. Aktywny członek Społecznego Komitetu Opieki nad Grobami Żołnierzy Batalionu "Zośka", a od 2009 r. jego Przewodniczący.

Od 1952 r. żonaty z Anną Kucharską, podczas Powstania Warszawskiego łączniczką "Zawiejką" kompanii K-4 batalionu "Karpaty" pułku KG AK "Baszta" na Mokotowie; po wojnie mgr. filologii indyjskiej, pracownikiem naukowym Uniwersytetu Warszawskiego. Tytus i Anna Karlikowscy mieli dwoje dzieci: syna Wojciecha (1955) i córkę Barbarę (1962), oboje z tytułami mgr. inż. ze specjalizacją technologii drewna.

Medal za Warszawę 1939-1945 (1948), Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 (1948), Medal Wojska (dwukrotnie - 1948), Krzyż Partyzancki (1959), Złoty Krzyż Zasługi (1965), Krzyż Walecznych (1968), Order Wojenny Virtuti Militari V klasy (1972), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1975), Krzyż Za Zasługi dla ZHP (1979), Warszawski Krzyż Powstańczy (1981), Krzyż Armii Krajowej (1984), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1984), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1997), Rozeta z Mieczami do Krzyża Za Zasługi dla ZHP (2000), Awansowany do stopnia plutonowego podchorążego (1945), podporucznika (1997).

Warszawa

Muzeum Powstania Warszawskiego, zdjęcie z serii portretów Powstańców Warszawskich w ramach projektu "1944/70/2014" realizowanego przez grupę WWPHOTO dla uczczenia 70 rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego. Muzeum Powstania Warszawskiego, 22.07-04.08 2013.