Krystyna Krahelska

"Danuta"

sanitariuszka

Kolumna: 143 Miejsce: 25

majątek rodzinny Mazurki, powiat Baranowicze, w latach II RP województwo nowogródzkie.

Jan - Janina z domu Bury

Od 1926 r. mieszkała w Brześciu nad Bugiem. Tam w 1927 r. zdała egzamin do trzeciej klasy Gimnazjum Państwowego im. Romualda Traugutta i po 5 latach nauki otrzymała w maju 1932 r. świadectwo dojrzałości. Od października 1932 r. studiowała geografię, a następnie etnografię na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. W maju 1939 r. otrzymała dyplom magistra na UW na podstawie pracy "Monografia etnograficzna wsi Mazurki, powiat baranowicki, województwo nowogrodzkie". W latach 1936-1937 pozowała prof. Ludwice Nitschowej, autorce pomnika warszawskiej Syreny.

W czasie okupacji mieszkała w Warszawie, od 1940 r. w Pieszej Woli koło Włodawy, potem w Puławach (tam pracowała jako laborantka w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego); od 1942 r. znów zamieszkała w Warszawie. W kwietniu 1943 r. przeniosła się do Włodawy, gdzie razem z matką opiekowała się ciężko pobitym w czasie bandyckiego napadu i leczonym w szpitalu ojcem, a następnie podjęła w tym szpitalu pracę pielęgniarki. W marcu 1944 r. przeniosła się w ślad za rodzicami do Krakowa, a w lipcu tego roku wróciła do Warszawy. Wiersze i piosenki pisała od 1928 r. Najbardziej znaną swoją piosenkę "Hej, chłopcy, bagnet na broń!" napisała w styczniu 1943 r. dla żołnierzy "Baszty", a odśpiewała im na tajnym koncercie w lutym 1943 r. w mieszkaniu podporucznika czasu wojny "Michała" Ludwika Bergera przy ul. Czarnieckiego 39/41. Stała się ona najpopularniejszą piosenką żołnierską Polski Walczącej i Powstania Warszawskiego. Tekst opublikowano po raz pierwszy na łamach konspiracyjnego pisma "Bądź Gotów" (20.09.1943 nr 21), a następnie przedrukowano kilkakrotnie w prasie powstańczej oraz w dwóch konspiracyjnych antologiach "Pieśni Podziemne" (1944) i "Śpiewnik B.Ch" (październik 1944), a także w wielu antologiach powojennych. W czasie okupacji znane były i śpiewane także jej dwie wcześniejsze (napisane w latach 1941-42) piosenki "Kołysanka" (inny tytuł "Kołysanka o zakopanej broni") i "Kujawiak" (inne tytuły "Kujawiak konspiracyjny", "Kujawiak partyzancki") oraz wiersze: "Modlitwa" i "Wiersz o Tobruku".

Żołnierz ZWZ-AK - brak szczegółów o jej działalności konspiracyjnej. W latach 1942-1943 utrzymywała kontakty z żołnierzami Batalionu Sztabowego ("Baszta") Komendy Głównej Armii Krajowej. Prawdopodobnie w lipcu 1944 r., po powrocie z Krakowa, nawiązała kontakt z 1. Dywizjonem (warszawskim) 7. Pułku AK "Jeleń", w którym otrzymała przydział do sanitariatu plutonu 1108.

Warszawa, ul. Rejtana 3 m. 5

Warszawa ul. Polna 46

Armia Krajowa - 7. Pułk Ułanów Lubelskich - 1. Dywizjon (warszawski) "Jeleń" - III szwadron - pluton 1108 - patrol sanitarny.

Śródmieście Południe - godzina "W": atak na Dom Prasy przy ul. Marszałkowskiej 3/5 .

Ciężko ranna w piersi ok. godziny 18-tej 1 sierpnia 1944 r. na Polu Mokotowskim podczas odwrotu po nieudanym ataku na Dom Prasy przy ul. Marszałkowskiej 3/5

Krzyż Walecznych (1944 - pośmiertnie), Krzyż Armii Krajowej, Medal Wojska, Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (1944 - pośmiertnie).

1.08.1944 r., dopiero gdy się ściemniło, z Pola Mokotowskiego ciężko ranną "Danutę" podniósł patrol sanitarny. Nieprzytomną przeniesiono na punkt sanitarny przy ul. Polnej 34. Operowana tuż przed północą, zmarła 2 sierpnia 1944 o czwartej nad ranem.

Pochowana w ogródku na posesji Polna 36. Po ekshumacji zwłok w dniu 9 kwietnia 1945 roku, została pochowana na cmentarzu Służewieckim, przy ulicy Renety, przy kościele Św. Katarzyny. Na pogrzebie była profesor Ludwika Nitschowa.

MPW-baza uczestników PW, PCK - kartoteka, fotografie portretowe: MPW-zbiory, sygn. MPW-IK/3065, MPW-IH/1451, MPW-IH/1785, MPW-IH/1788, MPW-IH/1790

"Polski Słownik Biograficzny"t. 15 s. 87 KRAHELSKA Krystyna (1914-1944) etnograf, żołnierz AK, nota biograficzna autorstwa Stanisława Konarskiego, Bartoszewski W., K. K. autorka piosenki „Hej chłopcy, bagnet na broń”, „Stolica” R. 11: 1956 nr 35 s. 2–3; Borkiewicz A., Powstanie warszawskie, W. 1957; O pomniku Syreny. Rzeźbiarce pozowała bohaterka, „Świat się zmienia” 1947 nr 10 s. 2; (st. p.), Sanitariuszka Krystyna pieśniarka i poetka Polski Podziemnej, „Słowo Powsz.” 1947 nr 129; – Smutna rzeka, Pod. red. H. Czarnockiej, I. Karpińskiej, J. Garlińskiego, Londyn 1964 (Zbiór pieśni, wierszy i listów K-iej oraz nota biogr. Anna Czarnomorska, Regina Jachimczuk „Krystyna Krahelska. Bohaterka Warszawy rodem z Polesia”; Krystyna Krahelska. "Obudźmy jej zamilkły śpiew" Maria Marzena Grochowska, Bohdan Grzymała-Siedlecki, Oficyna Wydawnicza Rytm 1996.

Figuruje w ewidencji poległych prowadzonej przez punkt sanitarny Lwowska 12 i Lwowska 12 ("Sano") . Figuruje w spisie grobów Polna 36. PCK - informacja o śmierci w dn. 2.08 spisana z raportów lekarskich ok. 27.08.1944. Brak bliższych danych.