Jan Szczurek-Cergowski

"Sławbor"

dowódca zgrupowania / Podobwodu

Do 1938 r. posługiwał się nazwiskiem Jan Szczurek

Oficer służby stałej artylerii WP: major (1936), podpułkownik (11.11.1942), pułkownik (1944)

Cergowa, powiat Krosno

Jan - Franciszka z domu Drozd

Był uczniem Szkoły Realnej w Krośnie, kończąc tam w 1914 r. szóstą klasę. Świadectwo dojrzałości otrzymał jako ekstern w Gimnazjum w Grudziądzu w czerwcu 1924 r. Od 1912 r. należał do tajnego skautingu, a do 1913 r. do Związku Strzeleckiego w Krośnie.

Od sierpnia 1914 r. służył w Legionach Polskich, zwolniony ze służby w listopadzie tego roku z powodu choroby. W 1915 r. powołany do armii austro-węgierskiej; walczył na frontach rosyjskim, rumuńskim i włoskim. Ukończył wówczas szkołę podoficerską i szkołę oficerów rezerwy. Od listopada 1918 r. w niewoli włoskiej, od marca 1919 r. służył w Armii gen. Józefa Hallera we Włoszech i Francji, aby w kwietniu wrócić z nią do Polski. Od sierpnia 1919 r. kierownik składów amunicyjnych III Korpusu, od października dowódca kolumny amunicyjnej Nr 629, od stycznia 1920 r. dowódca oddziału parkowego w Parku Uzbrojenia 16. Dywizji Piechoty, a od stycznia 1921 r. dowódca tego Parku. W lutym tego roku mianowany referentem w Urzędzie Uzbrojenia Dowództwa Okręgu Generalnego Pomorze, przemianowanym następnie na Szefostwo Artylerii i Uzbrojenia Dowództwa Okręgu Korpusu VIII Toruń. W styczniu 1926 r. przydzielony do 8. pac (pułku artylerii ciężkiej), po ukończeniu kursu w Szkole Młodszych Oficerów Artylerii w Toruniu (kwiecień - grudzień 1926) dowodził w nim baterią. Od maja 1933 r. wychowawca i instruktor w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu, od sierpnia 1936 r. dowódca dywizjonu w 2. pac, a od kwietnia 1939 r. wykładowca artylerii w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie.

We wrześniu 1939 r. oficer sztabu płk. Stanisława Tatara, dowódcy artylerii dywizyjnej 3. DP Leg., następnie oficer sztabu zgrupowania 3. DP Leg., dowodzonego przez płk. St.Tatara. Po zakończeniu działań wojennych podjął nieudaną próbę przedostania się na Zachód; wydany przez przewodnika w ręce Niemców - po dwóch tygodniach zdołał zbiec z aresztu.

"Sławbor", "Mestwin", "Cios", "Wiesław"

W konspiracji od października 1939 r. - oficer Służby Zwycięstwu Polski - Związku Walki Zbrojnej, na terenie Zamojszczyzny, w grupie organizowanej przez płk. Stanisława Tatara "Erazma". Wiosną 1941 r. przybył do Warszawy i przeszedł z ZWZ do Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW), obejmując funkcję Komendanta Okręgu Stołecznego (miasto i województwo warszawskie) tej organizacji w stopniu majora pod pseudonimem "Wiesław". W lutym (lub marcu) 1942 r. i wraz z częścią swojego Okręgu przeszedł do Armii Krajowej, zostając szefem utworzonego w tym czasie Wydziału Artylerii III Oddziału Komendy Głównej AK, w którym służył pod zmienionym pseudonimem "Sławbor". Rozkazem L.65/BP KG AK z 11.11.1942 r. mianowany podpułkownikiem służy stałej artylerii.

Armia Krajowa - I Obwód "Radwan” (Śródmieście) - Podobwód "Sławbor" - od 22.08.1944 r. komendant Podobwodu

Śródmieście Południe. Od 3 sierpnia 1944 r. w rejonie Al. Ujazdowskich i Pl. Trzech Krzyży dowodził improwizowanym zgrupowaniem "Sławbor", w którego skład weszła grupa oficerów Wydziału Artylerii KG AK bez powstańczego przydziału, oraz oficerowie i żołnierze z innych jednostek AK i NSZ zaskoczeni wybuchem Powstania na terenie Śródmieścia Południowego.

28. Dywizja Piechoty AK im. Stefana Okrzei - 72. pułk piechoty - dowódca pułku.

W Powstaniu walczyło jego dwóch synów: kpr. pchor. Lech Stefan Cergowski "Kadet", był celowniczym ckm w kompanii B-1 batalionu "Bałtyk" pułku KG AK "Baszta", ciężko ranny 14 września, 2 października 1944 r. został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari; drugi syn - sierż. pchor. Wiesław Jan Cergowski "Rawicz", dowódca plutonu w kompanii B-1 batalionu "Bałtyk pułku KG AK "Baszta", 2 października 1944 został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari.

Medal Niepodległości (1933), Złoty Krzyż Zasługi (1938), Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (21.09.1944), Krzyż Virtuti Militari V klasy (24.09.1944 r. - wręczony osobiście przez Dowódcę AK gen. "Bora" Komorowskiego na linii 22 września 1944 r.)

Wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną. Kontynuował działalność konspiracyjną; od października 1944 r. Komendant Obszaru Zachodniego AK, następnie "Nie", a od kwietnia 1945 r. Delegat Sił Zbrojnych na Obszar Zachodni.

Po wojnie nadal działał w konspiracji, we wrześniu 1944 r. współzałożyciel Zrzeszenia "WiN" i następnie prezes Zarządu Obszaru Zachodniego pod pseudonimem "Cios". Po aresztowaniu płk. Jana Rzepeckiego (5 listopada 1945) wybrany prezesem Zarządu Głównego Zrzeszenia "WiN", jeszcze tego samego dnia i on także został aresztowany. W śledztwie odmówił zeznań na tematy organizacyjne (przyznał się tylko do własnej działalności), zabierając głos dopiero na rozprawie sądowej. Wyrokiem Rejonowego Sądu Wojskowego w Warszawie z 3 lutego 1947 r. skazany na 7 lat więzienia z zaliczeniem aresztu śledczego, został ułaskawiony decyzją prezydenta RP Bolesława Bieruta w pierwszym dniu jego urzędowania (5 lutego) i następnego dnia zwolniony z więzienia. Od lutego do września 1947 r. służył w stopniu pułkownika w Centrum Wyszkolenia Artylerii w Toruniu, a następnie gospodarował na otrzymanej koło Koszalina wojskowej działce osadniczej. Aresztowany ponownie 30 września 1950 r., wyrokiem Rejonowego Sądu Wojskowego w Warszawie z 2 lipca 1953 r. skazany na 15 lat więzienia. 24 marca 1956 r. Rada Państwa zmniejszyła wyrok do 8 lat więzienia i zawiesiła wykonanie reszty kary na 2 lata. Zwolniony z więzienia 30 kwietnia 1956 r., postanowieniem Naczelnej Prokuratury Wojskowej z 14 lutego 1957 r. został zrehabilitowany. Od tego roku na rencie inwalidzkiej.

Warszawa.