Anna Waleria Rothenburg-Rościszewska

"Margot"

-

Warszawa

Jan Damazy - Michalina z domu Wadzinowska

Do 1923 roku uczęszczała do gimnazjum w Lipnie koło Włocławka, gdzie jej ojciec był dyrektorem gimnazjum, a następnie do Państwowego Gimnazjum Żeńskiego im. Reginy Żółkiewskiej w Płocku i tam w r. 1924 zdała maturę. Studiowała w Państwowym Instytucie Dentystycznym (PID) w Warszawie (lata 1924–1929) uzyskując stopień lekarza dentysty w roku 1929.

Lekarz-stomatolog. Pracowała jako asystentka na oddziale chirurgicznym PID u Alfreda Meissnera (1929–1931), przez 2 lata (w nieustalonym czasie) jako dentystka szkolna w Gimnazjum Michała Kreczmara na Wilczej i jako stały lekarz stomatolog w Stowarzyszeniu Urzędników Państwowych przy ul. Przeskok 4 (1938–1939). Jednocześnie prowadziła praktykę prywatną. W r. 1936 poślubiła Witolda Rothenburg-Rościszewskiego (1901-1943) - pseud. konspiracyjne: Inżynier, Jerzy Karewicz, Karliński, Ostrowski, Trzebiński, Umiński, przybrane nazwisko Aleksander Sachnowski

Podczas okupacji niemieckiej prowadziła praktykę prywatną w swoim mieszkaniu przy ul. Mokotowskiej 18. Jednocześnie działała w BIP i KWP (w dziale dochodzeniowo-śledczym Wydz. Dywersji Osobowej) razem z bratem Kazimierzem Moczarskim; m. in. brała udział w rozpracowywaniu agenta gestapo Antoniego Freindla, który szantażował Helenę Gadomską (później żonę prof. psychiatrii Zygmunta Kuligowskiego), Żydówkę, członkinię Polskiej Partii Robotniczej; Freindl został następnie zlikwidowany. Mieszkanie Anny Rothenburg-Rościszewskiej było punktem kontaktowym AK, zarówno organizacji «Pobudka», jak i oddziałów bojowych KWP. W lipcu 1944 mieściła się tu m. in. kwatera i magazyn grupy BIP-owskiej, kierowanej przez brata Kazimierza, która montowała sieć radiostacji UKF na wypadek powstania. W grupie tej Rothenburg-Rościszewska zajmowała się gromadzeniem materiałów technicznych, kupując je w sklepach i na «czarnym rynku» oraz zdobywając w instytucjach niemieckich (obcinano słuchawki telefoniczne). W mieszkaniu jej odbywały się również często odprawy.

Warszawa, ul. Mokotowska 18

"Bakcyl" (Sanitariat Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej) - VII zgrupowanie "Ruczaj" - Szpital Polowy ul. Piusa XI 24.

Po wybuchu powstania pracowała w punkcie sanitarnym na ok. 100–200 łóżek, mieszczącym się początkowo przy ul. Mokotowskiej 49, a w kilka dni po zdobyciu przez powstańców (23 VIII 1944) małej PASTy (Pol. Akcyjnej Spółki Telefonicznej) przy ul. Piusa 19, działającym już jako szpital na ok. 300–400 osób w budynku szkoły im. Cecylii Plater-Zyberkówny. Jednocześnie była łączniczką brata Kazimierza kierującego placówką informacyjno-radiową «Rafał» w Środmieściu-Północ.

Śródmieście Południe

5 października żegnając przy ul. Śniadeckich idących do niewoli powstańców ofiarowała gen. Tadeuszowi Borowi - Komorowskiemu srebrny medalion z orłem z powstania styczniowego będący rodzinną pamiątką. Warszawę opuściła 7.10.1944 w 12-osobowej grupie BIP-owców dowodzonej przez jej brata Kazimierza, zaopatrzonej w dokumenty Polskiego Czerwonego Krzyża (PCK) jako kolumna dezynfekcyjna. Grupa ta ciężarówką Wehrmachtu wywoziła do Pruszkowa archiwa organizacyjne i fundusze BIPu.

Jej pasierbem był Michał Rothenburg - Rościszewski, a bratem Kazimierz Moczarski.

Odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami (rozkazem gen. Leopolda Okulickiego "Niedźwiadka" z dn. 1 I 1945).

Do Warszawy powróciła w styczniu lub lutym 1945 roku. Wkrótce rozpoczęła pracę lekarza-stomatologa w swoim gabinecie prywatnym, a także w lecznictwie uspołecznionym. Pracowała m. in. w Ambulatorium PCK (potem Centralna Przychodnia Lekarska PCK) przy ul. Piusa 24/26 (lata 1945–1949), w III Miejskim Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym im. ks. H. Kołłątaja (następnie jako Państwowa Koedukacyjna Szkoła Ogólnokształcąca im. ks. H. Kołłątaja (1945–1960), w Liceum im. Frycza Modrzewskiego (1960–73). Na emeryturę przeszła w 1973 roku, ale nadal praktykowała prywatnie. Po uwięzieniu (11 VIII 1945) i skazaniu brata Kazimierza i jego żony Zofii (więzionej w l. 1949–1955) Anna Rothenburg-Rościszewskażyła sprawami brata i bratowej, dostarczając im paczki, starając się o adwokata, odwiedzając ich w kolejnych więzieniach, interweniując w sądach i prokuraturze. Przez 11 lat ponosiła sama cały ciężar finansowy i psychiczny tej sytuacji. Nie skorzystała z możliwości lepszej pracy w «PAX-ie», ani propozycji interwencji w sprawie brata, co proponował jej Bolesław Piasecki, którego znała, ponieważ podobnie jak jej mąż był przed wojną działaczem Obozu Narodowo-Radykalnego (natomiast w latach okupacji zajęli odmienne stanowiska). Gdy brat jej Kazimierz (zwolniony w r. 1956) znalazł się w r. 1967 w trudnych warunkach materialnych na skutek zarzucanych mu proizraelskich sympatii, pomagała mu finansowo. Okres powstania uważała za najpiękniejszy w swoim życiu. Zmarła po ciężkiej chorobie 1 III 1980 w Warszawie.

Warszawa

Została pochowana na cmentarzu w Laskach pod Warszawą.

Była drugą żoną Witolda Rothenburg Rościszewskiego. O Witoldzie Stefan Korboński pisał, że był jedną z najdzielniejszych postaci konspiracji (członek "Wachlarza", jeden z kierowników wywiadu KWC, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata). W Powstaniu Warszawskim z rodziny Rotenburg-Rościszewskich oprócz Anny i Michała brała udział także Zofia Rothenburg Rościszewska ps. „Róża", odznaczona w trakcie Powstania Krzyżem VM i dwukrotnie KW. Zofia Rothenburg Rościszewska zmarła 1949 roku. * (źródło: informacje p. Jana Emeryka Rościszewskiego). Brat Anny - Kazimierz Damazy Moczarski (ur. 21 lipca 1907 w Warszawie, zm. 27 września 1975) – był żołnierzem Armii Krajowej w stopniu kapitana, szefem Biura Informacji i Propagandy ZWZ-AK, autorem książki Rozmowy z katem, będącej relacją ze wspólnego pobytu w więzieniu z generałem SS Jürgenem Stroopem.

MPW-baza uczestników PW, MPW-zbiory P/4273, dar córki, p. Anny Małgorzaty Rościszewskiej - Boremskiej, informacje o losach rodziny przekazał przez MPW-kontakt p. Jan Emeryk Rościszewski

Polski Słownik Biograficzny: Anna Waleria Franciszka Rothenburg-Rościszewska (Rościszewska) z Moczarskich, stomatolog - biogram opublikowany w latach 1989-1991 w XXXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego